enpi.kz жинақтаушы зейнетақы ақпарат көзі
Нұрбанк басқарма төрағасымен кездескен enpi.kz Қазақстан банктері БЖЗҚ ақшаларын қалай пайдаланып жатқанын білу мақсатында пікірлесті.
— Банктік сектор Қазақстан азаматтарының зейнетақы жинақтарының белсенді тұтынушысы болып табылады. Нұрбанк те БЖЗҚ қарыз алушыларының қатарында. Банк зейнетақы жинақтарын қандай мақсаттарға пайдаланып, тартады?
— Сіздің сұрағыңызға жауап бермес бұрын, зейнетақы ақшаларының банктік секторға қалай инвестицияланғанын еске алайық. Қазақстандықтардың зейнетақы ақшалары БЖЗҚ құрыла салысымен жеке зейнетақы қорлары арқылы коммерциялық банктердегі субординирленген облигациялар мен акцияларға орналастырылған еді. Біріншіден, бұл инвестициялардың төлеу мерзімі келмегендіктен, олар әлі де БЖЗҚ инвестициялық портфелінде. Екіншіден, банктерден зейнетақы ақшаларын бір реттік мерзімінен бұрын алу бүкіл банктік жүйенің тұрақтылығына нұқсан келтірер еді.
БЖЗҚ зейнетақы ақшаларымен Нұрбанк қалай жұмыс істейді? БЖЗҚ бөлек есепшоттарда бөлінген қаражаттарды есепке алады, бұл оларға бақылау жүргізуді айқынырақ етеді. 2016 жылы банк БЖЗҚ коммерциялық банктерге орналастырған зейнетақы қорларының көлемінен 11,4 млрд теңге алды.
2016 жылы девальвациядан кейін банктер жыл соңына дейін теңгелік өтімділік тапшылығын сезінді. Шындығында, экономиканың нақты сектордың өкілдері мен бизнесті қолдау үшін арзан теңге көлемі жүздеген миллиардтарды құрап, БЖЗҚ-нан және мемлекеттік субсидиялар маңызды болды.
— Сіз, жүздеген миллиардтар арзан айналымда деп айттыңыз. Арзан дегеніміз не?
— 2016 жылы теңге жылдық ставкасы 15,2% болған кезде, бұл арзан қаржыландыру болып есептелді, қазіргі кезде бұл қымбат.
— 2016 жылы БЖЗҚ ақшаларының коммерция банктеріне енгізілуі стратегиялық маңызды шешім болды, бірақ ол ұзақ мерзімді бола алмайды.
— Егер барлық банктік сектор БЖЗҚ ақшалары мен субсидияларына негізделсе — бұл әлбетте, ұзақ мерзімді шешім емес. Бірақ, ол девальвациялық соққыдан кейінгі маңызды қадам болды.
— Сіз зейнетақы ақшаларын шағын және орта кәсіпкерлікті мақсатты несиелеуге пайдаланып жүргеніңізді байқадым.
— Бұл Даму бағдарламаларының талабы — қор БЖЗҚ-нан бөлінген қаражаттардың агенті болып табылады.
— Нақты экономика секторының өкілі ретінде Смагулов мырза сауда орталығының құрылысына зейнетақы ақшаларын алды және оларды қоғамдық реакциядан мерзімінен бұрын қайтарды, дегенмен кірістілік 18,5% болды. Мұндай жобаларды несиелеу үшін зейнетақы ақшаларын пайдалану керек пе?
— Нұрбанк алған зейнетақы қаражаттары 3 жылдық және олар банктің облигацияларын орналастыру немесе ДАМУ қорының бизнесті қолдау бағдарламалары аясында қаржыландыруды тарту арқылы алатын ұзақ мерзімді қаражаттармен салыстыруға келмейді. БЖЗҚ банктік сектордың жүйелік мәселесіне уақытша шешім болды.
Нақты сектор, экспорттаушылар мен өндірушілер жеңілдетілген 10% жылдық ставкасымен кредиттеу алды. Банк нарықтық пайыздық ставкамен клиенттерді қаржыландырды, оның 10% пайызын мемлекет субсидиялады. Осылайша, экономикадағы түрлі салалардағы көптеген экспорттаушы және өндірушілерді несиелеу қамтыды.
Позитивті сәт — банктерге берілген және нақты секторға орналастырылған зейнетақы ақшалары жағымды мультипликативті әсер етті: компания қызметкерлері жалақы алды, салықтар мен зейнетақы жарналары құрылды т.б. БЖЗҚ Қазақстандық бизнес үшін құрал ұсынғандардың барлығына алғыс айтамын.
— Банктерде депозит ретінде орналастырылған зейнетақы ақшалары Қазақстанның Депозиттерді Кепілдендіру Қорымен жабылуы керек пе?
— Біріншіден, банктік сектор кез келген елдің экономикасы үшін өте маңызды. Олар белгілі дәрежеде мемлекеттік қолдаудың нақты секторына жаңғыртқышы болып табылады. Шағын кәсіпкерлікке тікелей қаржылық көмек көрсету үкіметке тиімді емес. Сол себепті мемлекеттік жүйе банк секторын ерекше реттей отырып, маңызды рөл береді.
Өткен девальвациялар мен әлемдік дағдарыстар банктердің экономика мен қоғам үшін оң рөлін көрсетті.
Қазіргі таңда банктік сектор сыртқы қаржыландыруды тартуға қатты шектелуде, себебі валюта тәуекелдері мен қаржыландыру құны жоғары. Ақпарат көздері жоғарыда аталған мемлекеттік компаниялардың қаражаттарынан құралады.
Екіншіден, зейнетақы жинақтары мен мемлекеттік қаражаттарды сақтау мемлекет үшін негізгі басымдық болып табылады және банк жойылған жағдайда, оларды қайтару жалақы мен салық төлемдерінен кейін бірінші кезекте.
«Дельта банк» таратылғаннан кейін барлық зейнетақы қаражаттары шығарылғандай, іс жүзінде сол кездегі «Казинвестбанк» сияқты.
Таъминатҳои қилинадиган נוספת бўлса, йаʻни Қазақстанский фонд гарантирования, мен ойлеймін, банктер осыған келіседі. Барлық әріптестер атынан сөйлемеймін, бірақ «Нурбанкка» қатысты айтсақ, ЕНПФ қаражаттарын қаржыландыру мен қосымша зейнетақы жинақтары үшін төлемдерге дайынбыз. Бұл қалыпты әрі адал шарттар.
— Беларусь және Қытай — менің ойымша, Қазақстанның банктік секторында ықпалдарын күшейтетін ойыншылар. Сіз шетелдік банктердің филиалдары қазақстандықтармен бірдей зейнетақымен жұмыс жасауы керек деп ойлайсыз ба?
— Әртүрлі көзқараспен қарауға болады және әртүрлі жауап алуға болады. Мен осы сұраққа 3 тұрғыдан қарауға тырысамын.
Біріншісі — бәсекелестік. Үшіншіден, Қазақстандағы банктік сектор ең бәсекеге қабілеттілердің бірі болып табылады. Жақсы клиенттер үшін банктер арасында бәсекелестік көп. Нәтижесінде ең жақсы шарттар мен мүмкіндіктерді алатын клиент жеңеді. Нарыққа неғұрлым көбірек ойыншы келсе, бұл клиенттер үшін жақсы.
Екіншісі — жұмыс нарығы. Шетелдік қаржы құрылымдарының филиалдарында көптеген қазақстандықтар жұмыс істеуде. Бұл біздің отандық мамандардың жұмыс орындары, олар жалақы алып, отбасылары мен туыстарын асырайды. Олар тәжірибе, дағды, білік, байланыс алады және салық төлейді. Бұл үлкен әлеуметтік плюс.
Үшіншісі — нарық. БЖЗҚ ақшаларын нарықтық бағамен береді, яғни банктерге ақшаны төлену және қайтарылу шарттарында фактически сатады. Шетелдік банктердің БЖЗҚ ақшаларын алуында олар нарықтық шарттарда алады, қазақстандықтар үшін дәл сол шарттар.
Оларға мемлекеттік жеңілдіктер беру туралы айтар болсақ, шетелдік банктердің капитализациясы және ана компаниялардан қаржыландыру мүмкіндігі жоғары, және де олар ақшаны қымбаттату арқылы пайда алудың үлкен мүмкіндігі бар. Ана компаниялардың ұстанымы бірдей дерлік — сіз ақшаны ол жерде ала аласыз.
Шетелдік банктерге жеңілдіктер берілмейді, бұл дұрыс. Мысал ретінде, Ұлттық Банктің қаржы секторын сауықтыру бағдарламасы бірде-бір шетел банкін қамтымайды. Бірақ, мемлекеттік бағдарламаларда, оның операторлары БРК, ДАМУ, БЖЗҚ, кез-келген банк қатыса алады.
— 35+ қазақстандықтарға болашақтарын қамтамасыз ету үшін не ұсынар едіңіз?
— Мен кәсіпкер болуды және нақты экономика секторына инвестиция салуды ұсынар едім. Тек өзіңіздің жеке бизнесіңіз банк немесе зейнетақы қоры ұсына алмайтын кірістілік береді.
ЖК болыңыз, ТОО басшысы — бұл зейнет жасын қамтамасыз етудің ең оңай жолы. Жалақы мен бонустар — бұл банк депозиті мен зейнетақы жинақтарының шегін белгілейтін шектер. Бір ғана жолы бар — ол бизнес ашу. Бұл тамаша. Қаржылық секторға ғана жұмыс істеген экономика және нарық жұмыс істемейді. Иә, сектордың ЖІӨ-де үлкен үлесі бар, бірақ қалғаны кәсіпкерлермен қозғалады. Олай болмайды деп үміттенемін.
Кәсіпкерлер көп болса, банктердің клиенттері көп болады, салықтар көп болады, жұмыс орындары, тауарлар және қызметтер көбейе түседі. Даму қоры қазір біздің азаматтардың өз ісін ашуға ынталандыруға бағдарламалар көп. Әр аймақ бойынша қол жетімді мақсатты несиелеу бойынша бағдарламалар бар.
Егер кәсіпкер болуды бастау үшін уақыты қазір. Кейін мұндай мүмкіндіктер болмауы мүмкін. Бұл — жоғары кірістілік.
— Сіздің банкіңіз 55+ аудиториясына БЖЗҚ жинақтарына балама ретінде қызықты банк өнімдерін ұсынуды жоспарлай ма?
— Егер біз зейнетақы қорына балама банк қызметтерін айтар болсақ, банктер оларды ұсынамыз. Біз күшпен ЕНПФ жасайтын айна тәрізді нәрсе жасай алмаймыз
Біз ақшаны клиенттерден жинап, брокерлер арқылы оларды нарықтағы әр түрлі инвестициялық құралдарға орнатуға болады, бірақ біз ештеңе ала алмаймыз.
Екінші — егер біз таза инвестициялық құралдар ұсынсақ, олар әдеттен тыс табысты болады, олар тәуекелді болады. Екі мән бойынша кірістілік алу үшін, ақшаны қайтару үшін стартаптарға инвестициялау қажет. Ешқандай инвестициялық портфель депозитке балама бола алмайды.
Біздің депозиттер бойынша ставкасын қарастырайық. Ешқандай консервативтік инвестициялық портфель Еуропада бірдей шарттар ұсынбайды. Бұл құралдарды ұсынуға банкирлерді шектейтін элементтер.
— Өтіңіз өткен жылдың қорытындысы ретінде банкіңіздің қорытындысын алдын ала отырып, нені аяқтады, нені аяқтады?
— Біз кредиттік портфелімізді әртараптадық. Нұрбанк — әмбебап банк, біз стратегиялық өзгерістер жасамаймыз. Біздің нарық өте кішкентай, тек бір сегментке ғана ставка жасау үшін.
Әмбебап банк бірнеше тіректерге сүйеніп жақсы, ал бір аяғы әлсіреп тұрғанда, екінші аяқ қолдау көрсетеді. Біз бөлшек саудасын екі жыл ішінде 25%-ға жеткізуді, сонда белсенді араласу жолын кеңейтеміз.
2018 жылы біз тағы не жасаймыз? Ішкі процестерге, өзіндік құнға әсер ететін нәрселерге тағы да қаржы шоғырландырамыз. Жалпы, 2018 жылы Нұрбанк жақсырақ, тезірек және нәтижелі болады.