Конфуций бір кездері: «Жаныңнан түсетін жұмысты таңдасаң, өміріңде бір күн де жұмыс істемейсің» деген. Ежелгі ойшыл және философтың бұл афоризмі өте өзекті. Бүгінгі таңда Қазақстанда, шағын және орта бизнес белсенді дамып келе жатқанының арқасында, көптеген адамдар армандаған істерін бастап, дайындалған жоспарларын жүзеге асыруға жақсы мүмкіндік алды. Және олардың көпшілігі үшін бұл жүрекке жағымды жұмыс, мұнда еңбек тек қана рахат әкеледі.
Қуантатын жайт – бүгінде Қазақстанда шағын және орта бизнес ешқашан бұлай жанданған емес, өйткені бұл экономиканың маңызды секторы және елдің даму негізі. Жастар енді бұрыңғыдай қорықпай, бизнестің жүрісіне шығып, армандаған дүниелерін құруда.
Өз компанияңды басқарудың барлық артықшылықтары айқын – өзің өзіңе бастықсың, өзің үшін жұмыс жасайсың, кесте ыңғайлы. Дегенмен, адал айтайық.
Барлық артықшылықтарына қарамастан, өз бизнесіңді бастау – бұл өте батыл қадам және статистикаға сүйенсек, жаңа компаниялардың көпшілігі бірінші жылында жабылады.
Өз ісін нөлден бастау алғашында ойлағандай қиын емес. Бірақ көпшілік бастаушы кәсіпкерлер дәл неден бастау керегін және қай салада бизнесті таңдауда қиналады.
Дағдарыс жағдайында да пайдалы стратегияны табуға және жүзеге асыруға болады. Оның үстіне, шағын және орта бизнесті жүзеге асыру үшін жағдайлар жасалған, олардың бірі – шағын және орта бизнесті несиелендіру. Шағын және орта бизнесті несиелендірудің сәтті мысалдары нарықта көп кездеседі. Жаңа жылдың қарсаңында біз сіздерге жүзеге асырылған ең жарқын жобалардың бірін айтып береміз.
Бұл жоба әйелдерге ана болуды армандаған арманын жүзеге асыруға көмектесті. Өз ісімен құштарлана айналысқан ол бізге бизнесті дамыту үшін банктің қаражатын пайдаланудан қалай қорықпау керектігін айтып берді.
Станислав Тарарака – Қазақстанның еңбек сіңірген дәрігері, Ресейдің адам репродукциясы қауымдастығының (РАРЧ) құрметті мүшесі, Еуропалық репродоктологтар және эмбриологтар қауымдастығының мүшесі (ESHRE), Қазақстанның адам репродукциясы қауымдастығының (КАРЧ) маманы, «Неке және отбасы» медициналық орталығының негізін қалаушы.
Станислав Станиславұлы, «Неке және отбасы» медициналық орталығы қашан және қалай пайда болды?
Бұл 20 жылдан астам уақыт бұрын, 1986 жылы біздің орталығымыз жұмысын бастады. Сол кезде Қазақстанда осындай орталықтар болмады, біз репродуктивтік денсаулық саласында жетекші болды. Мұны Қазақстанның адам репродукциясы қауымдастығы да мойындады.
Біз еліміздің бала сүйгісі келген әйелдерге көмек көрсету орталығын құрдық. Екі онжылдық ішінде атауы бірнеше рет өзгерді: перинаталдық орталық, отбасы жоспарлау орталығы.
Соңында біздің медициналық орталығымыз «Неке және отбасы» деп аталды. 1988 жылдан бастап біз жеке клиника ретінде жұмыс істей бастадық және отбасы жоспарлау мәселелерімен айналыстық. Біздің орталық Қазақстанда және шетелде репродуктивтік денсаулық саласында көшбасшылардың бірі болып табылады.
Дәл осы бағытта даму идеясы қалай пайда болды?
Біз әрқашан бір бағытта жұмыс істедік, мақсатын – бедеуліктерге тиімді көмек көрсету деп қойдық. Сол кезде бедеулік мәселесі өте өзекті және қиын болатын, себебі ЭКО деген ештеңе болған жоқ. Өткен ғасырдың 80-ші жылдарында біз сперма банкі, донорлық ооциттер орталығын, криоконсервациясын, ЭКО орталығын құруды армандап, болашақты бейнеледік. Ол уақыт үшін бұл ғарыштық бағдарламалар еді. Жиырма жыл бұрын фантастар Жюль Верн өзін-өзі сүреттеп алды және барлық нәтижесіне жетті. Бізде де барлығы орындалды! Біздің медициналық орталығының мерейтойында біз альбомдағы сақталған суреттерімізге қарап отырдық және бүгінгі таңда біз сол фантазиялардан көп есе асып кеттік. Бізде заманауи хирургия орталығы, криоконсервациясы орталығы, ЭКО орталығы бар. Біздің орталық жоғары дәлдікті және өнімділікпен жабдықталған.
Бизнесіңізді дамыту кезеңінде қандай қиындықтарға тап болдыңыз?
Өте қымбат технологиялар. Біз ЭКО жасауға алғашқылардың бірі ретінде кірістік. Жұмысты тиімді бастау үшін бірегей жабдық қажет болды, ол өте қымбат тұрады. Кейбір кезеңдерде бізде бар нәрсемен үйлесуге тура келді, бірақ содан кейін жаңартылуды қажет еттік.
Жаңарту үдерісі қалай өтті? Дағдарыс кезінде қорқынышты болды ма?
Дағдарыс кезінде бізде кәсіпорындар дамуға несие алудан қорқатын белгі пайда болды. Бірақ біз дағдарыс кезінде несие алдық. Дағдарыс жағдайы жоғары көтерілу және даму үшін итеру жасайды деп есептеймін. Өйткені дәл осы мезетте адамдар ең жақсы өнімдерден ең үздігін таңдайды. Егер бізде сапалы, жоғары технологиялық жабдық болса, онда олар бізге келеді. Және біздің кез келген жағдайда инвестициямыз ақталады.
Сұраныстың жоқтығы – біздің ісіміз үшін сирек кездесетін құбылыс. Балалы болуды қалау дағдарысқа тәуелсіз, бақытты жұптар туынды жандарды қажет етеді. Егер біз дағдарыстың аяқталғанын күткен болсақ, бізді әлемнің ешбір зертханасымен салыстыруға болмайтын еді.
Станислав Станиславұлы, адамның көпшілігі бизнесін дамыту үшін несие алудан қорқады. Сіздің пікіріңіз қандай?
Біздің нәтижелерімізге көпшілігі таңқалады, өйткені бізде, «Некесіз және отбасы» орталығында деңгейі Еуропаға тең.
Әзілмен араласқан ортақ пікір бар: «Несие алғанда бірінші кезекте оған қалған ішкиімді сатып ал». Несие алғанға дейін, біз әдетте болжамдар мен есептеулер жасадық, инвестицияның орнын толтыру мүмкіндігін ескере отырып.
Құдайға шүкір, менің көреген көзқарасым дұрыс келді. Бейшара пайыздық мөлшерлемесі жоғары қарапайым несие мен Кәсіпкерлікті дамыту қорының «Даму» несие мөлшерлемесі арасындағы айырмашылық үлкен, оның мөлшерлемесі 6-7% құрайды.
Кейбір кәсіпкерлердің осы шарттарды білмейтіндері мен олармен «Даму» арқылы қолдау көрсету мүмкіндігі бар екендігіне сенбейтіні таңқалдырады, бұл процедураны жүргізудің қиындықтары мен уақытты қажет етпейді. Барлығы өте оңай.
ШОБ несиелендіру сіздің ұйымыңызға қалай көмектесті?
Қазіргі уақытта біз бас қалада филиал ашуды жоспарлап отырмыз. Әрине, жеке ақшаны несие арқылы жинау мүмкін емес. Ал егер менде ұрпақтарға көп ақша қалмайтын болса, оларда жақсы ұйымдастырылған жұмыс барысы қалады. Маған бұл өмірде көп қажет емес.
Ал біз негізгі қорларға инвестиция жасаймыз. Осы жағдайды пайдаланып, үлкен рахметімді Нұрбанкке айтқым келеді. Бұл үлкен тәжірибесімен нағыз кәсіпкер, барлық тәуекелдерді білікті түрде түсіндіріп, бүкіл процедураны толықтай бастапқы қадамнан соңғы шүбәсіз түсіндірді. Құдды барлығынан бас тартқыңыз келеді, ештеңе керек емес және несие де керек емес деп тағы жайбарақат сұрақтарды түсіндіреді. Шынымен үлкен қаржыгер.
Білесіз, ерекше қателіктер есімде жоқ, өкінішім ол кезде бизнесті дамытуға несие алмағаным. Қазір мен соншалық биікте тұрсам деген сенім болып тұр, егер сол кезде даму үшін қаражаттарым болмаса. Өз қаражаттарыңмен жұмыс жасау – табысқа жетудің ұзақ жолы.
Нұрбанкімен біз ШОБ несиелендіру бойынша ұзақ уақыттан бері ынтымақтасудамыз, мен тұрақты клиентпін. Орталықтан тыс, мен басқа жобаларды да жүзеге асыра алдым, ШОБ несиелендіру арқасында. Мысалы, ең үздік гинекологиялық операцияларды жасайтын стационар. Егер банктер өз жұмысын жауапкершілікпен және дұрыс атқарса, бизнесте даму мүмкіндігі бар.
Қазіргі жағдайда қалай жүзеге асып жатыр?
Істеріміз дұрыс жүріп жатыр. Нұрбанк арқасында біз Шымкентте филиал ашып, 50 адамға жұмыс орындарын жасақтадық. Қазір біз Астанада филиал ашамыз деп талқылау жүргізіп жатырмыз. Жаңа технологияларды енгізіп және қызметкерлердің біліктілігін арттыру арқылы дамуға және кеңеюге ұмтыламыз.
Өз бизнесіңді дамытудың қиындықтары қандай?
Өкінішке орай, қиын уақыттарда бизнесті «тұншықтыруға» тырысқан банктер бар екенін білемін. Жылжымайтын мүлікті өзіне қалдыру, және жалпы, банктерге деген сенім – көптеген адамдар үшін қиын мәселе. Осы сәтті жоюға тырысамын. Өзімнің жеке тәжірибемде айтқым келеді: қорықпаңыз. Банктің құрылымын, онда жұмыс істейтін мамандарды зерттеңіз, пікірлер жинаңыз. Банктермен ынтымақтастық ЭКО процессіне ұқсас жағдайда. Нәтижеге дейін серіктестікті сақтау қажет. Әрине, маған басқа банктерден көптеген ұсыныстар келіп тұрды, бірақ мен «қарт қасқыр» ретінде тұрақты серіктестікті ұстанамын. Тұлғалық тәсіл мен үшін үлкен маңызға ие. Нұрбанк маған бұл тәсілді берді.
Станислав Станиславұлы, бүгінгі нәтиже сізді қанағаттандыра ма?
Адам өз нәтижесіне толық және 100% қанағаттануы мүмкін емес. Себебі кез келген бизнес сияқты, кез келген адам сияқты, әрқашан мақсаты бар. Осындай жағдайда бүгінгі күні мен одан да көп және жақсы жасай аламын.
Жас кәсіпкерлерге ұсыныс?
Дамытыңыздар, өсу қажет. Қобалжымаңыздар! Және өз сүйетін істеріңізбен айналысыңыздар!