Халықтың мәдениеті мен дәстүрлері оның тарихының бір бөлігі болып табылады және музейлерге бару өз ата-бабаларының және өз елінің тарихын білгісі келетін әрбір адам үшін ажырамас бөлікке айналуы тиіс.
АО «Нұрбанк» қазақ мәдениетінің сабақтастығын сақтау үшін тарихи артефактілерді қалпына келтіру туралы ойланды, осының арқасында 2014 жылы XVII–XX ғасырлардағы халықтық-қолданбалы өнер музейі ашылды. Ол «Француз үйі» орталық дүкенінің жертөлесінде орналасқан және барлық қалаушыларға ашық.
Коллекция бірнеше бағытта ұсынылған: қару-жарақ, ат жабдықтары, зергерлік бұйымдар, қолмен тоқылған кілемдер және тұрмыстық заттар.
Соғыс қазақ халқының тарихында үлкен маңызға ие болды — жиі тұрғындар шайқастарға қатысты, сондықтан ат жабдықтары мен қару-жарақ қазақтар үшін ерекше маңызды болды. Суық қару табиғи және қымбат тастармен, күміспен, гравировкамен безендірілді.
Жоғары таптың өкілдері қылыштар болды. Сонымен қатар, мұнда Кенесары, Уәли және Абылай ханның қанжарларын кездестіруге болады. Бұдан басқа, коллекцияда шынайы түрікятаган бар.
Тәжірбиелік барлық қарулар ер адамдарға арналған еді, өйткені соғыстарда және шайқастарда еркек тұрғындар қатысты. Дегенмен, музейде екі әйел пышағы қынабымен ұсынылған. Оның бірі, әрине, ас үй пышағы болған сияқты, ал екіншісі дәл қаруға ұқсайды.
Гид Мадина Жанибекова айтуынша, қазақ қоғамындағы еркектер әйелдерге қарағанда қарапайым киінетін, әсіресе «қара сүйек» туралы болғанда. Қазақ еркегі көзге түсетін жалғыз нәрсе — қару-жарақ, яғни, пышақ және камшы. Камшының екі түрі болды — күнделікті және ресми-салтанаттық.
Сонымен қатар, коллекцияда қақпа бары бар белдіктер ұсынылған — оларға ер адам күнделікті өмірде қолданатын құралдар бекітілген болатын.
Музейдің үлкен бөлігі әшекейлерге бөлінген. Әдетте барлық зергерлік бұйымдар күмістен жасалған, сондай-ақ табиғи және қымбат тастар, алтын және алтын жалатыла қолданылды. Күміс тазалағыш деп саналды, өйткені қазір де күмістің бактерицидті қасиеттері туралы айтады.
Сондай-ақ, бұрын тағам қыздың күміс сақинасыз қолымен жасалса — ластық деп саналды, сондықтан әйелдер тағам дайындамас бұрын қолдарына бірнеше күміс әшекейлер киетін.
Тастардан аметист, коралл, меруерт, сердолик, інжу қолданылды. Іңжу көздегі мәселелерден құтқарады деп есептелді. Сақина, білезік, ожерелье, шаш бұйымдары, маңдай әшекейлері және басқа бұйымдар кең таралған. Құдағи жүзік екі саусаққа жұқтық. Бұл туралы «екі сақина — бір рух» деп айтылды.
«Зергер» кәсіпі — жоғары бағалау яғни, қазіргі уақытта беделді және жоғары ақы төленетін кәсіп саналатын. Мысалы, бір сақина үшін қой берілетін, ал білезік үшін 4-5 қой, ал қыздың толық зергерлік жинағы үшін 40 қой. Қолөнер құпиялары буыннан буынға беріліп отырды.
Қазақ даласындағы қыздар алғашқы әшекейді 10-12 жасында алатын, уақыт өте коллекция толығымен өркендейтін, сондықтан тойға дейін зергерлік гарнитураның салмағы шамамен 20 килограммға жетеді. Кейде келіншек өз бетінше қозғала алмайтын, ал ата-аналар осы әшекейлер жеткіліксіз деп санаса, қыздың той көйлегіне күміс иктар тігілді.
Мысалы, шаш әшекейлері өте ауыр болып, қызға позаны бақылауға мәжбүрленген, ол иық немесе басын бір жаққа бұрмас үшін. Шолпы және шалбау қажеттілік болды, өйткені шашта шайтан болады деп есептелген, ал әшекейлердің сылдырлағаны оларды қорқытады деп айтқан.
Жаспен, бала туғаннан кейін әйелдер өз зергерліктерін тарқатқан, қартайған кезде бірнеше әшекей ғана қалған.
Абылай ханның әйелдерінің әшекейлері үлкен қызығушылық тудырады — оларға бүтін зал бөлінген. Айтпақшы, ханның көп әйелдері болған — түрлі дереккөздерде бұл сан 12-ден 15-ке дейін ауысады.
«Ол уақытта басқа чингизиттермен, қарым-қатынастары қиын болған адамдармен қарым-қатынасты жақсарту қажет еді. Абылай ханның әйелдерінің көбі қалмақ, ойрат қыздары болған», — деп әңгімелейді экскурсовод Мадина Жанибекова.
Айта кету керек, әйелдердің әшекейлері бірдей немесе тіпті бірдей, бұл ханның әйелдердің жағдайындағы айырмашылықтар жасамағанын көрсетеді. Музейде сондай-ақ ханның өзіне тиесілі бірегей затты — тіс тазалаушы және құлақ тазалаушы күміс жинағын көруге болады.
Музей коллекциясында ескі әмияндар мен тиын ұсташалар, бірақ әйелдерге арналған, көрінеді — бұл бюджет әйелдердің қолында болғанын көрсетеді деп айтуға болады. Амулетництер көп көрсетілген, өйткені көшпелі халық көзге көрінетін жамандықтан қорыққан. Амулетництерге әртүрлі формалар тән — шаршы, үшбұрыш, түтікше. Оларда, әдетте, құстардың қауырсындары, мысалы, үкі, жануарлардың жүні салынған болатын. Кейін амулеттерге Құраннан жазылған сүрелер салынды.
Бір зал қазақ даласындағы гигиенаны көрсетеді. Мәселен, дәстүрге сай қыз күйеуінің үйіне кірер алдында жууылуы керек еді, деп айтады экскурсовод. Бұл үшін киіз үйде арнайы су ыдысы орнатылды.
Күмган бар қонақтарға ұсынылған, олар тамақтану алдында рәсім жасап алуы үшін берілген.
Сондай-ақ, сандықтар көрсетілген — киіз үйдің интерьерінің ажырамас бөлігі. Онда қыздың кәдесі сақталған. Өткен ғасырлардағы сандықтардың бірі газеттермен, мақалалар қазақша жазылған, бірақ латын әліпбиінде!
Музейде сондай-ақ кеңестік кезеңнің экспонаттары көрсетілген заманауи залдар да бар — телевизорлар, радиоқабылдағыш, граммофон. Бірнеше залдар дінге арналған — мұсылмандық, христиандық, иудаизмдік, буддисттік.
Әр залдың интерьерінде қолмен жасалған кілемдер бар. Коллекцияда әртүрлі кезектердің ыдыстары бар, тіпті 1825 жылғы самауыр да бар.
Барлық кең көлемді экспонаттар коллекциясын және көптеген басқа заттарды күн сайын, демалыссыз, таңғы 10-нан кешкі 21.00-ге дейін көруге болады. Айтпақшы, музейге бару тегін.