Сапалы жоғары білім - баланың болашақ табысты өмірінің кепілі, ата-аналар оны қамтамасыз ете алады. Әрбір ата-ана өз баласының болашағын жоспарлайды, қолжетімді ресурстарды пайдаланады, бірақ олар әрдайым қолжетімді бола бермейді. Kursiv Research мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі шеңберінде әзірленген білім беру салымын қарастырды және осы өнімді ұсынатын екінші деңгейлі банктердің шарттарын салыстырды.
Балалар - біздің еліміздің болашағының негізі. Сапалы білім алу - жас ұрпаққа табысты жол ашатын шарт. Балаға лайықты білім алуға мүмкіндік беру туралы уақытылы ойлану әрбір ата-ананың міндеті. Оқуға төлем жасауға жинақтарды алдын ала дайындау қажет, бұл мемлекет және отандық банктер көмектеседі.
Қазақстан Республикасының 2011-2020 жылдарға арналған білім беруді дамыту мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде, ел президенті Н.Ә.Назарбаев бастаған, 2013 жылғы 14 қаңтарда "Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы қабылданды. Осы заңға сәйкес, ҚР кез келген азаматы өз атына немесе баланың атына білім беру жинақтау салымын аша алады, оны кейін кәсіптік-техникалық және жоғары білім алу үшін төлем жасауға пайдалануға болады.
Бағдарлама келешекте Қазақстан және шетел оқу орындарында балаларын оқыту үшін жүйелі түрде ақша жинақтауға мүмкіндік береді.
Білім беру жинақтау депозитінің ерекшелігі - банк сыйақысына қоса мемлекеттік сыйлықақы да есептеледі. Бұл, өз кезегінде, бұл депозитті басқа депозит түрлерінен бірегей етеді.
Осал топтардағы салымшылар басым және 7% мемлекеттік сыйлықақыға үміткер. Атап айтқанда, бұл жетім балалар, мүгедек балалар, табысы аз отбасылардағы балалар және көп балалы отбасылардағы балалар. Қалған салымшылар әр жылдың соңында жиналған сомаға 5% сыйлықақы алады. Яғни, мемлекеттік сыйлықақыны есепке алғанда, білім беру салымы Қазақстандағы ең тиімді депозит болып табылады.
«Қаржы орталығы» АҚ ресми операторының өкілі Гаухар Жарылғасованың мәліметі бойынша, «Мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі туралы» Қазақстан Республикасының Заңында салымшының білім беру несие алу мүмкіндігі, "Қаржы орталығы" АҚ 100% кепілдігімен, оқу мерзімі үшін қажетті соманың 50% жинақтады жағдайда қарастырылған.
Бағдарлама іске қосылған жылы, 2013 жылдың ішінде 700 ғана салым ашылды. «Қаржы орталығы» АҚ қызметкерінің айтуынша, қазіргі уақытта 17 000-нан аса білім жинақтау салымы тіркелген. Бүгінгі күні жинақталған жалпы сома 11,5 млрд теңгеден асады. 277 адам белгіленген салымды пайдалануда және ҚР түрлі жоғары оқу орындары мен колледждерінде білім алуда.
Бастапқыда депозитті төрт банкте ашуға болатын - «Темірбанк» АҚ, «БТА Банк» АҚ, «Қазақстан Халық банкі» АҚ және «Цеснабанк» АҚ. Алайда банктік сектор құрылымындағы кейбір өзгерістерге байланысты қазіргі таңда білім салымын тек үш банк қана ұсынады: Халық банкі, Цеснабанк және Нұрбанк.
Жақында Мәжіліс депутаттары мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі жөніндегі кейбір заңнамалық актілерге өзгертулер мен толықтырулар енгізу туралы заң жобасын талқылады. Бұл құжат филиалдардың облыс орталықтарында және Астанада немесе Алматыда болу талаптарын жою арқылы жүйеге қатысушы банктер санын арттыруды көздейді.
«2013 жылдың аяғында "Нұрбанк" АҚ және "Қаржы орталығы" АҚ мемлекеттік білім беру жинақтау жүйесі аясында ынтымақтастық туралы келісім жасасты», - дейді Нұрбанк басқармасының төрағасы Эльдар Сарсенов. Келісім жасалғаннан кейін банкте жүйені енгізу - яғни бүкіл процестің техникалық жағы бойынша жұмыс жүргізілді. Мәліметтер базасы мен мемлекеттік органды біртұтас ақпараттық жүйеде біріктіру міндеті тұрды. Нәтижесінде, 2015 жылдың шілдесінде "Нұрбанк" АҚ-да бірінші білім беру салымы тіркелді.
Тәжірибе көрсеткендей, бұл депозит түрі болашаққа есептелген халық арасында өте танымал қаржы құралы болып табылады, - деп атап өтті Сарсенов мырза. Біздің банкте білім беру депозиттерін ашқан салымшылар саны тез өсіп келеді. 2015 жылы Нұрбанк білім беру салымы бойынша салымшылар саны шамамен 50 адамды құраған болса, қазір олардың саны 800-ге жетті», - деп атап өтті.
Цеснабанктен "Цесна-Болашақ" білім беру жинақтау салымы ақылмен және мақсатты түрде балалардың білім алуына ақша жинауды бастауға ниет білдірген клиенттер арасында сұранысқа ие. 2017 жылдың 1 сәуіріндегі жағдай бойынша Цеснабанкте шамамен төрт мың білім беру салымы ашылды.
Барлық банктердегі бағдарлама бойынша салым шарттары шамамен бірдей. Бұл салым түрі бойынша мақсатты түрде білім беру ұйымдарының пайдасына ақша алу жағдайларынан басқа, ішінара алу мүмкіндігі қарастырылмаған. Бұл кезде салым клиент тарапынан қайтарып алынып, дереу оқу орнының есепшотына аударылады.
Салымды мерзімінен бұрын тоқтатқан немесе мақсатсыз пайдаланған жағдайда мемлекеттік сыйықтар қайтарылады. Банк шарттары бойынша кейбір сыйақы есептеу ерекшеліктері бар. Мысалы, Нұрбанк және Цеснабанк салымын мерзімінен бұрын бұзу жағдайында салымшы жинақталған капиталдандырылған сыйақымен алады, ал Халық банкінде сыйақы есептеу капиталдандырусыз жүргізіледі.
Бірақ, ескерту керек, егер салымшы білім алуға грант алса, мемлекеттік сыйақы сақталады және салымшы жинақталған соманы өз қалауы бойынша, оның ішінде салымның қолма-қол алу, үшінші тұлғалардың пайдасына қайта ресімдеу құқығына ие болады, бұл жоғары сынып оқушыларына қосымша ынталандырғыш бола алады.
Клиент салымды толықтыру мерзімділігін және сомасын өз бетінше белгілей алады. Ерекшелігі – Халық банкі кемінде 10 000 теңге салып отыру талабын қояды, бірақ бұл таңдау кезеңінде салымшы үшін ыңғайлы кез келген уақытта жасалуы мүмкін. Нұрбанк пен Цеснабанк үшін ең төменгі салым 3 АЕК немесе 6 807 теңгені құрайды, ал Халық банкінде салымды 15 мың теңгеден бастап ашуға болады. Бұл салым физикалық тұлғалардың депозиттерін 10 млн теңгеге дейін кепілдендіру нысаны болып табылады.
Екінші деңгейлі банкте білім беру салымын ашу кезінде негізгі айырмашылық сыйақы мөлшерлемесі болып табылады.
Қазіргі уақытта "Нурбанк" АҚ бұл депозит түрі бойынша клиенттеріне ҚДКБҚ талап етілетін максималды деңгейде номиналдық сыйақы мөлшерлемесі 13,2% және тиімді 14% дейін береді. Цеснабанктің сыйақы мөлшерлемесі - 12,7% (тиімді 13,5%), Халық банкі - 12,5% (тиімді 13,4%). Үш банкте де сыйақылардың ай сайынғы капитализациясы қарастырылған.
«Біз салымшыларымызға ерекше мән береміз және бұл өнім депозиттік өнімдердің арасында басымдық болып табылады. Біз мемлекеттік білім беру жинақтау бағдарламасына қатысушы банктер арасында ең тиімді шарттарды ұсынамыз», - деп атап өтті Эльдар Сарсенов.
Құралдың кірістілігін бағалауға мысал келтірейік. Мысалы, 5 жылға қосымша салымсыз 100 мың теңге салуды алайық. Жыл бойы жиналған сома банк сыйақысын, ай сайынғы сыйақылармен есептелетін номиналды мөлшерлеме және мемлекеттік сыйлықақыны қамтиды, келесі жылы пайыздар осы сомада есептеледі (кесте 1).
Кесте 1. "Нурбанк", "Цеснабанк", "Қазақстан Халық Банкі" банктерінде білім беру депозиттерін ашу есептеу мысалы
Есептеулерге сәйкес, мемлекеттік сыйлықақыны ескере отырып, салымның бастапқы сомасы 5 жылда екі еседен астам өсуі мүмкін. Нақты кірістілік бойынша Нурбанк орташа алғанда 22,4%, Цеснабанк 21,7% және Халық банкі 21,4%.
1-ші кестеден көріп тұрғанымыздай, мұндай депозитті ашу ең тиімдісі Нұрбанкде болып табылады.
Жауапкершіліктен бас тарту
Kursiv Research осы материалдың тек ақпараттық сипатта екенін және аталған ұйымдардың бағалы қағаздары және басқа активтерімен мәмілелер жасауға ұсыныс немесе ұсыныс еместігін ескертеді.