«Первый Банковский! — Banker.kz» ақпараттық банктік порталы
Қазақстан банктері корпоратив сектордан гөрі бөлшек секторда белсенді жұмыс істей бастады. Белгілі болғандай, корпоратив секторда нашар кредиттер деңгейі жеке сектормен салыстырғанда жоғары және МСБ банктер үшін елеулі тәуекелдер туғызады.
Ұлттық банктің мәліметі бойынша, 2015 жылғы 1 наурыздағы жағдай бойынша банктер тарапынан кішігірім кәсіпкерлік субъектілеріне берілген кредиттердің жалпы көлемі республика бойынша 1,8006 трлн теңгені құрады. МСБ кредиттеу банктер үшін жоғары тәуекелдер тудырғанымен, өткен жылдан бастап бұл сегменттегі кредиттеу көлемі 23,9% артып, 1370,683 млрд теңгеге жетті.
Алдағы уақытта РК оқу-экономикалық министрі Ерболат Досаевтың мәлімдеуінше, МСБ қолдау көрсетілетін қаржы Ұлттық қордан берілуі мүмкін: «Мүмкін, биылғы қарастырылған 100 млрд теңгеден бөлек, ұсақ және орта бизнеске қолдау көрсету үшін қосымша қаражат бөлінуі ескерілетін шығар», – деп мәлім етті министр.
Ақпан айында 2015 жылғы мәліметтер бойынша, РК екінші деңгейлі банктер тарапынан ұлттық валютамен берілген кредиттердің жалпы көлемі 8476 млрд теңгені құрады. Бұл көрсеткіш жыл ішінде 6,32%-ға (536 млрд теңгеге) артты, 7940 млрд теңгеден.
Шетел валютасымен берілген кредиттердің көлемі сол уақытта 12,69%-ға азайып, 4128,796 млрд теңгеден 3604,717 млрд теңгеге дейін төмендеді.
Нашар кредиттер vs. әл-ауқат
Kursiv.kz банктік сектордағы бөлшекке кету үрдісі бар ма екендігін анықтауға тырысты.
2015 жылда стратегия өзгерістері туралы алғаш хабарлаған Нурбанк болды. Басқарма өкілдерінің айтуынша, 2015 жылы банк бөлшек бизнестің үлесін жалпы портфельдің жартысына жеткізу жоспарында. «Біздің стратегия бойынша біз 2016 жылға дейін корпоративтік бизнестің үлесін шамамен жалпы портфельдің жартысына жеткізуді жоспарлап отырмыз. Бұл бөлшек бизнестің және шағын және орта бизнестің (МСБ) үлесін арттыру арқылы жүзеге асырылады. Қандай бағытта қозғаламыз, ол нарықтағы жағдайға байланысты болады, бүгінгі күні МСБ секторы икемдірек», – деді Нурбанк басқарма төрағасы Кантар Орынбаев жыл қорытындысы бойынша баспасөз-конференциясында. Соңғы бірнеше жылда банктің портфель құрылымы өзгерді. 2010–2011 жылы корпоративтік сектор үлесі 70% болды, өткен жылдың басында – 59%, 2015 жылдың басында үлесі 57% дейін төмендеді. Соның нәтижесінде МСБ үлесі 22%-дан 24%-ға өсті, бөлшек бизнес үлесі 11%-дың орнына 19%-ға өсті.
«Банктердің бөлшек кредиттеу нарығына шығуы 2000-шы жылдардың ортасында басталды, экономикалық белсенді халықтың төлем қабілеттілігінің және сатып алу қабілеттілігінің артуымен байланысты. Кредиттеу бағытының табыстылығында емес, халықтың жаппай банктік қызметтермен қамтылмағандығында, ал компаниялардан айырмашылығы жоқ», – деп атап өтті «Казкоммерцбанк» АҚ. Алайда банк кредиттік портфелінің 80%-ы корпоративтік секторда шоғырланған.
Банк тәжірибесіндегі салқындық себебі корпоративті қарыз алушыларға байланысты болуы мүмкін, себебі бұл сегментте нашар кредиттердің ең үлкен үлесі шоғырланған. «Сбербанк» АҚ еншілес банкі мәліметтеріне сәйкес, нашар кредиттер корпоративті секторда айқын көрінеді. «Бұл кейбір корпоративті қарыз алушылардың мерзімінің ұзартылуына байланысты», – деп жауап берді банк.
«NPL үлесі корпоративтік портфельде зор, өйткені корпоративтік займдар үлесі едәуір жоғары, шамамен 4 есе жоғары», – деп те мойындады Казком. Дегенмен, 2014 жылы 90 күннен астам өтеп алу мерзімін ұзартқандардың үлесі 29,4%-дан 22,1%-ға төмендеді, көлемі 730 млрд теңгеден 506,2 млрд теңгеге дейін азайды.
«Къ» дереккөзі корпоративтік/жеке секторлардағы банктер жұмысының пайдасын салыстырғанда екі параметрге: көлемге және ставкаға негізделуі керек деді.
«Тұтынушылық кредиттер банктерге табыс әкеледі, себебі ставкалар жоғары, ал корпоративтік кредиттер үлкен көлемдер мен сол кәсіпорын қызметкерлеріне бөлшек өнімдерді кросс-сату арқасында пайдалы, – деп атап өтті ірі банктің өкілі. – Барлығы банктердің бизнесті жүргізу моделіне байланысты: әмбебап банктер, бөлшек сауда банктер және корпоративтік банктер бар. Менеджмент қай салада күшті болса, сол салада жұмыс істейді. Бірақ қазіргі кезде кез келген секторда банктерге оңтайлы емес уақыт – қаржыландыру арзандауы керек емес».
МСБ тек мемлекеттік бағдарламалар арқылы қаржыланады
Нурбанкте МСБ үшін кредиттік портфельді мемлекеттік бағдарламалар арқылы арттыра алғандықтарын айтты. Басқарма төрағасы Кантар Орынбаев мемлекеттік бағдарламалар арқасында ғана банктің МСБ үшін кредиттік қызметті жүзеге асыра алатындығын мәлімдеді, басқа әдістер жоқ. Бағдарлама бойынша, қордан ақша мақсатты пайдалану кезінде ғана беріледі, яғни банк ақша қаражаттарын қарыз алушы есеп айырысу шотына бірден аудару керек.
«Сбербанк» АҚ еншілес банкі сарапшыларының пікірінше, МСБ несиелендірудегі негізгі тәуекелдер қарыз алушының қабылданатын міндеттемелерін орындау қабілеттілігіне байланысты. Сонымен қатар, банкте бизнес қаржыландыру туралы өтініштерді қарастыру кезінде нарық пен экономикада мүмкін болатын тәуекелдер мен өзгерістерді ескереді.