Қазіргі әлемде бизнестің экономикалық, логистикалық және басқа да тәуекелдері туындайды. Бірнеше миллион теңгенің құнындағы өнім жүгi қажетті орналасқан жерге жетпеуі мүмкін немесе ол жеткізілуі мүмкін, бірақ толық емес көлемде. Сонымен қатар сатып алушы тарапынан тауардың ақысын төлемеу тәуекелі де туындауы мүмкін. Осы тәуекелдердің бәрін жабу үшін сатушылар да, олардың серіктестері де саудалық қаржыландыру өнімдерін, мысалы, аккредитивті пайдалана алады. Осындай есеп айырысудың қалай жұмыс істейтінін және оның қандай артықшылықтары бар екенін Kapital.kz деловой ақпарат орталығының тілшісіне Нұрбанк басқарма төрайымы Гүлнара Мусатаева айтып берді.
- Гүлнара Абаевна, аккредитив жұмысының механизмі туралы айтып беріңізші…
- Сыртқы экономикалық қызметте тікелей банк аударымымен есеп айырысу кезінде көптеген тәуекелдер туындайды, олар контрагенттің келісімшарттық міндеттемелерін орындамауына әкелуі мүмкін. Бұл елдік, кредиттік немесе коммерциялық тәуекелдер болуы мүмкін. Барлығын документарлық аккредитив арқылы азайтуға немесе болдырмауға болады. Мұнда сатып алушы тарапынан да, сатушы тарапынан да тәуекелдер бар. Мысалға, компания Өзбекстанға бидай сатуды жүзеге асырады және сатып алушының төлемеуі немесе уақытылы төлемеуі сияқты тәуекел туындайды. Сатып алушыда тауарды жеткізу мерзімінің бұзылуы сияқты тәуекелдер туындайды. Бұның болмауы үшін аккредитив қолданылады - бұл мәмілелерді жүргізуде қолма-қол ақшасыз есеп айырысудың ең қауіпсіз формаларының бірі.
Нәтижесінде сатушы оның таратылған тауарға төленбеу қаупін жаба алады. Құжаттарды, аккредитеттің шарттарына сәйкес, көрсету арқылы банк төлеуге міндетті бұйрықты алған кезде сатушыға банк тапсырыс берушінің аккредитивке сәйкес келетін тиеу құжаттарын бергеніне негізделген міндеттеме береді. Осылайша, сатушы тапсырыс беруші қандай да бір себептермен төлем қабілетсіз болса да, жұмыс үшін ақы алатындығына сенімді болады. Банк сатып алушы кез келген жағдайда тиісті құжаттарды, тауар жеткізуді растайтын құжаттарды ұсынғаннан кейін тауар үшін төлеуге міндетті.
Сатып алушы аккредитивтің көмегімен тауардың қайтарылмау тәуекелін болдырмау мүмкіндігіне ие болады. Тауарлар туралы құжаттарды алғаннан кейін ғана тауар үшін банк төлемді орындайды. Бұл аккредиттеуде көрсетілген негізгі шарт.
Осылайша, банк мәміленің сәтті болатынына кепілдік береді. Аккредитив алаяқтық схемаларды болдырмауға көмектеседі.
- Бұл өнім кімге қызықты болады?
- Бұл есептік форма жаңадан басталған жеке кәсіпкерлерге сәйкес келеді. Олар серіктестің сенімділігін жұмыс орнында тексерген жоқ. Аккредитивті тауар немесе қызмет сататын немесе сатып алатын кез-келген компнация пайдалана алады. Екінші тараптың резиденттігі маңызды емес - бұл басқа қазақстандық ұйым болуы мүмкін немесе шетелдік серіктес болуы мүмкін. Әсіресе, бұл өнім сыртқы саудаға тартылған кәсіпкерлерге пайдалы болады. Дәл осы экспорттық импорттық операциялар аса зор тәуекелдермен байланысты: саяси, құқықтық, тасымалдау, қаржылық.
- Аккредитивтің қандай түрлері бар, олардың айырмашылықтары неде?
- Аккредитив кепілдеме ұсынылған кезде төлеммен және кідіртілген төлеммен ұсынылуы мүмкін. Бірінші жағдайда, тауардың қажетті жеткізу бойынша барлық құжаттарды аккредитивке ұсынғаннан кейін ұйым банк арқылы төлемін алады. Екінші жағдайда төлем мерзімі аккредитивтің шарттарымен шартталады. Әдетте, құжаттарды ұсыну күнінен немесе тауардың жіберілуінен күндердің саны есепке алынады.
Қамтылу әдісіне сәйкес аккредитив жабылған немесе жабылмаған болуы мүмкін. Жабылған - бұл аккредитивтің сомасын жабатын қаржылық құрал түрінде қамтылатын жағдай. Аккредитив шығарған кезде, сатып алушының шотынан бұл қаражат ішкі қамту шотына аударылады, одан кейін онымен төлем жүзеге асырылады. Жабылмаған - аккредитив банк ашқан кредиттік желі шеңберінде беріледі. Аккредитивтің төлемі банк несиелерінің есебінен жүзеге асырылады. Клиенттің банкпен ары қарай есептесуі оған берілген зайыммен шектелуі жүзеге асырылады.
Гаранттық қамтамасыз ету деңгейі бойынша аккредитив екі түрге - расталғандар және расталмағандар деп бөлінеді. Расталған - бұл сатушының тек аккредитивті шығарған банкпен ғана емес, басқа банкпен де расталған кепілдігі бар.
Расталмаған - сатушы тек аккредитивті шығарған банктен бір кепілдіктен ғана тұрады.
- Сіздің банкте аккредитив ашудың қандай шарттары бар…
- Біздің банк саудалық қаржыландыру саласында бизнесті белсенді дамытады, атап айтқанда импорттық, экспорттық, расталмалық, расталмайтын, әр түрлі валютада аккредитивтермен жұмыс істеуде. Келісім-шарттар теңге, доллар, евро, қытай юаньі, араб дирхамы сияқты валюталарда жасалуы мүмкін.
Біз сонымен қатар экспорттық аккредитивтерді қаржыландырамыз, дисконттау және постфинансирдену арқылы келісеміз. Бұл экспортшылар үшін өте ыңғайлы және тиімді: сатып алушыдан төлем алуды күту қажет емес, банк аккредитивтің шарттарына сәйкес келетін құжаттарды ұсынған жағдайда сатушыны қаржыландырады. Нұрбанк аккредитивтерді тиімді тарифтермен ашады.
Дереккөз: https://kapital.kz/finance/135224/kak-predprinimatelyam-snizit-riski-pri-zaklyuchenii-sdelok.html