Отандық банк секторындағы өзгерістердің қозғаушы күші клиенттердің мінез-құлқы болады деп санайды "Нурбанк" АҚ басқарма төрағасының орынбасары Рауан Даукенов. «&» сұхбатында ол қазіргі банк қызметкерінің мәртебесі және Қазақстан банктерінің болашағы туралы айтып берді.
— Бүгінгі күнде қазіргі қаржылық қызметтердің толық кешені нені білдіреді? Біздің елімізде банк клиенттердің тап болатын мәселелерінің көпшілігін шеше ала ма?
— Қазіргі қаржылық қызметтер, ең алдымен, клиенттің қанағаттану деңгейін арттыруға бағытталған және ірі және орта бизнестер, сондай-ақ жеке кәсіпкерлер мен жеке тұлғалар үшін өнімдерді қамтитын қызметтердің толық жиынтығын ұсынады. Заңды тұлғалар үшін өнімдерден басқа, банктер жобаны алдындағы зерттеулерден жобалау, енгізу және бизнес жобаларды жүргізу моделдеріне дейінгі консалтинг қызметтерін ұсынады.
Отбасылық екінші деңгейдегі банктер (ЕДБ) жаңа технологияларды енгізуге тырысады, олар клиенттерге қызмет көрсету сапасын жақсартуға бағытталған шараларды белсенді түрде өткізуде, бұл сөзсіз олардың әмбебаптылығын дәлелдейді.
— Бір уақыттары банк жүйесі, айтқандай болса, нашар несие портфелімен жүк болған. Сіздің ойыңызша, банктер бұл жағдайды жақсарту және секторды төмендететін балластан құтылу мүмкін бе?
— Қазақстан банк жүйесіндегі активтердің қалпына келуі жалғасуда, бірақ баяу қарқынмен. Дағдарыс аяқталғаннан кейін қазақстандық банктердің несие беру саласындағы саясаты қатаңырақ болды, бұл, әсіресе, несие беру агрессивті өсуінен жұмсақ өсуіне көшуінің бір себебіне айналды. Moody’s агенттігінің аналитиктерінің бағалауы бойынша, ағымдағы жылы отандық ЕДБ-ның «нашар» несиелерінің үлесі 40% құрады. Біздің болжамымызға сәйкес, проблемалық несиелерден банк активтерінің тазалануы кепілге салынған мүлікті жүзеге асыруы арқылы, арнайы коллекторлық компанияларға несие бойынша талап ету құқықтарын сату, кепілдермен қамтылмаған қарыздардың қалдықтарын баланстан шығару арқылы жүзеге асады. Бұл шараларды жүзеге асыру үшін тағы бірнеше жыл қажет болуы мүмкін.
Ағымдағы отандық ЕДБ арасында несие беру өсімі бар, соның ішінде біздің банкте де бар екенің атап өткім келеді.
— Проблемалық несиелер мәселесі шешілген жағдайда, банк секторындағы жағдай қалай өзгеруі мүмкін? Несиелер арзандап, бірақ оларды алу үшін кредит қабілеттілігін дәлелдеу қиындап кетеді ме?
— Проблемалық несиелер мәселесі шешілген жағдайда несиелерді қайтару көлемі артады. Бұл банктердің табыстылығын арттырады. Одан басқа, босатылған ақша қаражаттары арқылы қарызгерлерді несиелендіруге мүмкіндік пайда болады. Несиелерді қайтармау қаупін азайту жағдайында несие өнімдерінде жеңілдіктер жасау, клиенттің төлем қабілеттілігін талдау процедураларын жұмсарту мүмкін болатын жағдайлар мүмкін. Бұл факторлар несиелерге деген сұраныстың өсуіне, банк секторының белсенділігінің артуына ықпал етеді, бұл, мүмкін, несие құнының арзандауымен бірге өнімдер мен қызметтерді жетілдіру қажеттілігін туындатады. Проблемалық несиелер мәселесі шешілген жағдайда банктер кеңірек және қолжетімді қызмет түрлерін ұсына алады.
Банк несиелік портфеліндегі проблемалық несиелер болуы көптен бері жаңалық емес. Банк қандай да бір жетістіктерін жарияласа да, несие сапасы мәселесі әрқашан да көтерілуде. Тіпті портфелде қамтамасыз ету үлесі белгілі дәрежеде банк жұмысының табыстығын көрсеткішке айналды деп айтуға болады. Дегенмен, жаман несиелердің банк жұмысын тоқтатпайтынын түсіну керек. Банк мекемесі несие беруді жалғастырады, бірақ қатал талаптарды алға тартады, қарыз алушыларды мұқият таңдайды — олардың қаржылық жағдайын, залогтық қамтамасыз етілуін және несиелік тарихын есептеуде.
— Проблемалардан мүмкіндіктерге көшейік. Сіздің ойыңызша, отандық банк секторын дамыту мүмкіндіктері әлі бар ма, пайдаланылмаған? Мысалы, исламдық банкингті алайық. Сіздің банк Ислам даму банкінің еншілес компаниясымен несие желісін ұсыну туралы келісім жасасты. Қазақстанда осы бағыттың дамуының әлеуетін қалай бағалайсыз?
— Өкінішке орай, қазіргі уақытта біз халықаралық капитал нарығындағы тұрақсыздық фактісін мойындауға мәжбүрміз. Инвесторлар әлі де дамушы нарықтарда бизнес жаңарту бөлігінде пессимистік көзқараста қалып отыр. Олардың көпшілігі тәуекел позицияларын қайта қарастырды, нәтижесінде лимиттер жабылды, халықаралық келісімдер қысқарды. Тағы басқа сөзбен айтқанда шетелдік инвесторлар үшін инвестициялық тартымдылықты сақтау үлесі шетелдік акционерлер құрамына кіретін банктерге немесе акционерлер тарапынан мемлекеттік қолдауға ие банктерде ғана бар. Бұл жағдай бізді жаңа көздерді, басқа мүмкіндіктерді іздеуге итермеледі. Сол альтернативті бағыттардың бірі — исламдық қаржыландыру, ол Шариғаттың іргелі қағидаларына негізделген ерекше сипаттамаларға ие. Бұл, Қазақстан үшін айтарлықтай экзотикалық бағыт болып табылады. Қазақстан заңнамасын ескеріп, исламдық банкингті бейімдеуге байланысты жүргізілген жұмыстардың көлемі туралы айтудың қажеті жоқ деп ойлаймын. "Нурбанк" туралы айтар болсақ, 2009 жылы біз Исламдық Даму Банкі (IDB) және оның еншілес ұйымы ITFC-тің несиелік желілері аясында жалпы сомасы $15 млн көлемінде бизнес жобаларды қаржыландырдық. Менің ойымша, исламдық банкинг өте перспективті бағыт болып табылады, ол әрі қарай қарқынмен дамытуды және қоғам арасында танымал етуді қажет етеді. Клиенттерге ол бизнес құруға уақытша жеңілдіктер, салыстырмалы түрде төмен несие құны, діни көзқарастарына және принциптеріне сәйкес бизнес жүргізу мүмкіндігін береді. Исламдық банкингтің жарқын болашагын растайтын тағы бір дәлелі оның қаржылық тұрақтылығы болып табылады. Себебі, жаһандық дағдарыс кезеңі мен оның салдарларында, исламдық банктер ең ірі батыс және еуропалық қаржы институттарының банкроттығы және теріс қаржылық көрсеткіштері фонында оң қаржылық нәтижелер көрсетті.
Біз исламдық банкинг өкілдерімен ынтымақтастықты нығайта отырып, ағымдағы және әлеуетті банк клиенттері үшін осы бағыт аясында өнімдер мен қызметтерді кеңейтуді жоспарлаудамыз. Сонымен қатар БРИК елдерінің (тұрақты дамушы төрт елдің атауынан құралған аббревиатура: Бразилия, Ресей, Үндістан және Қытай — авт. ескертуі) және басқа да дамушы елдердің перспективті нарықтары зерттелуде.
— Келер банк қандай болмақ?
Қазіргі банктерді өзгертуге клиенттердің виртуалды әлемде көбірек уақыт өткізуі себепші болмақ. Бірнеше жыл бұрын көптеген адамдар кеңселерсіз банктерді елестете алмайтын еді, ал бүгінгі таңда интернет-банкингтің қаржы порталдары керісінше дәлелдеуде. Банктермен "онлайн" жұмыс жасау тікелей халықтың компьютерлік сауаттылығын арттырумен, желілік дамумен және қашықтықтағы қызметтердің жетілдірілуімен байланысты болады.
Қазір адамдар интернетті белсенді түрде тауарлар мен қызметтерді төлеу, онлайн-дүкендерді пайдалану, интернет-банкингке қатысу үшін қолданып жатыр. Адамдар банкке барудан көп ләззат алмаса, қашықтықтағы қызметтерге сұраныс өседі, бірақ болашақта банк офисі жоғалып кетпейтіні анық. Адамдарға қаржылық өнімді сатып алғанда физикалық байланыс қажет. Сондықтан, болашақ банктерге көп арналану керек, клиенттер өздеріне ыңғайлы жолды таңдап алады.
— Көптеген адамдарда банктік қызметкерлер туралы стереотип қалыптасқан, олар тым қатал, салмақты, ресми және тіпті қызығушылықтары жоқ деген. Сіз немен айналысасыз?
— Өмір, ол сондай — ол көп қызықты нәрсеге толы, және барлық нәрселерді байқап көру керек. Маған саяхаттау, әртүрлі халықтардың дәстүрлерін, тұрмысын зерттеу және әлем халықтарының асханasымен танысу ұнайды.
Мен спортты да жақсы көремін — теннис, футбол. Бос уақыт кезінде оқуды ұнатамын, бірақ кітаптарға уақыт жетпейді. Спорт және оқу — менің ойымша, демалудың және ойланудың ең жақсы тәсілдері. Испан философы Бальтасар Грасианды міндетті түрде, әрине, орыс классикасын — Толстой, Чехов, Достоевскийді оқуды ұсынамын. Абай Кунанбаевтің «Назидание сөздер» кітабын ұсынамын. Өзіңіз үшін көп қызықты таба аласыз.
Қоғамда банктік қызметкерлер туралы жалған стереотиптер қалыптасқан. Шын мәнінде, банкирлер, сыртқы қорқыныштылығына және қаттылығына қарамастан, қарапайым адамдар, жақсы әзіл-оспақ сезімі бар, еңбек, ақша және материалдық құндылықтардың бағасын білетін адамдар.
Автор: Жанар Секербаева
Газета «Бизнес и Власть»
http://www.and.kz/finansy/1533-pora-sbrosit-ballast.html