Қазақстандық банктердің біреулері дағдарыс кезінде дебиторлық берешекті өндіру жұмысын күшейтіп, әртүрлі айыппұлдарды барынша қолданса, басқалары уақытша қиын жағдайға тап болған жақсы клиентті сақтап қалуға тырысып, екі тарапқа да ыңғайлы шешімдер ұсынады.
Осы соңғы категорияға Нұрбанк жатады, ол өз клиенттерімен ұзақ мерзімді қарым-қатынастарымен мақтанады: олардың көбісімен өзара тиімді серіктестік 20 жылдан астам уақыт бойы жалғасып келеді.
Дағдарыс кезеңінде банк өзінің даму стратегиясын қалай құратынын Forbes.kz порталына Нұрбанк АҚ басқарма төрағасы Эльдар Сарсенов айтып береді.
F: Эльдар Рашитұлы, 2015 жылдың 30 қарашасында Нұрбанк директорлар кеңесі сізді басқарма төрағасының қызметіне бекітті. Сіз Қазақстанның банк нарығында жаңадан келген адам емессіз, үш жыл бойы Нұрбанктің басқарушы директоры болдыңыз. Банктік салаға қалай келгеніңізді айтып беріңіз.
- Мен ұзақ уақыт бойы АҚШ-та жұмыс істеп, сол жерде білім алдым. Жалпы шамамен Америкада 7 жыл жұмыс істеп, білім алдым: Бостондағы Суффолк университетінде менеджмент және маркетинг бойынша бакалавр дәрежесін, Солтүстік-Шығыс университетінде (Бостон) «корпоративтік қаржы» бағдарламасы бойынша МВА алдым. Америкаға дейін мен Қазақстанда ЖШС Helios компаниясында сату және маркетинг бойынша директордың орынбасары болып жұмыс істедім, қарапайым интерн қызметінен бастап шығым.
Оқу бағдарламасын аяқтау үшін мен ірі компанияда жарты жылдық практикадан өтуім қажет болды. Мені TAG Heuer швейцария сағаттарын сату бойынша Америка және Канада нарықтарында серіктестік бағдарламалармен айналысуға шақырды (бұл LVMH Moët Hennessy – Louis Vuitton халықаралық корпорациясына кіреді. – F). Барлығы біз бүкіл АҚШ пен Канаданың аймағында шамамен 600 серіктеспен (300 дүкен) жұмыс істедік, біздің бас кеңсеміз Нью-Джерсиде орналасқан еді. Есімде, маған сату көлемін 40% арттырып, келесі алты айға келісімшартты ұзарту ұсынылды. 2012 жылы келісімшарт аяқталғаннан кейін Қазақстанға оралуға шешім қабылдадым.
F: АҚШ-ты неге қалдырып, оқу бітіргеннен кейін жарқын бастама жасадыңыз?
- Мұны айтқанда банальды түсінулеріңіз мүмкін, бірақ мен Отаныма әсемдік сезінетінмін. Мен Қазақстанды жақсы көремін, ата-аналарымды жақсы көремін, мен Алматының нағыз тумасымын. Егер АҚШ пен Қазақстандағы өмірді салыстыратын болсақ, бұл «көк фишканың» немесе стартаптың арасындағы жұмыс сияқты. Американдық компанияда жұмыс істеп, өміріңізді 15 жыл алға жоспарлай аласыз, бірақ бұл біртүрлі. Қазақстандағы өмір мен жұмыс – бұл үнемі қозғалымпаздық: бәрі өзгеріп отырады, стандартты емес шешімдер қабылдауыңыз қажет, үнемі қозғалыста болу.
F: АҚШ-тан оралғаннан кейін қайда орынластыңыз?
- Нұрбанкте басқарушы директор болып. Мен интернет-банкинг, карталық бизнес, маркетинг, персонал, жарнама және қызмет көрсету сапасын қадағаладым.
F: Нұрбанк үш жыл ішінде өзгерді. Сіздің ойыңызша, қазіргі таңда банктің Қазақстан нарығындағы негізгі бәсекелестік артықшылықтары қандай?
- Біздің мықты жақтарымыз – бөлшек саудадағы бәсекелік ставкалар. Сонымен қатар, ең бағалысы - клиенттерге деген адал қатынас деп есептеймін.
F: Бүгінгі таңда әрбір банк дерлік адалдық туралы мақтана алады, заманауи уақыттағы жағдайлардағыдай... Уақытылы төленбеген қарыздарға көз жұмасыз ба?
- Жоқ, біз жабылмаймыз. Әркімде, оның ішінде қарызды өтеу проблемасы туындауы мүмкін. Біздің басты банкте жеке жағдайларды қарастыратын арнайы кредиттік комитеттеріміз бар. Біз рұқсат етілген айыппұлдар мен өсімдердің толық жиынтығын сирек қолданамыз, әрқашан біз кездесуге барамыз: дәрежесін беруге, марапаттау ақысын кейінге қалдыру және тағы басқаларын ұсынамыз. Егер клиент бізге қарай жүрсе, біз ережелерді барынша жеңілдетуге тырысамыз.
F: Нұрбанк Жаңа жылда сізді қандай жаңалықтармен қуантады, қазір не үстінде жұмыс жасайсыздар?
- 2016 жылы біз бөлшек саудамен қатты айналысамыз: карталық өнімдерді жөндеу, қашықтықтан қызмет көрсетуімізді жақсарту, терминалдар желісін арттыру - 200 өзін-өзі қызмет көрсету терминалы сатып алынды және орнатылды. Біздің жұмыс барысымыз осы бағытта банк позицияларын нығайтуға және клиенттердің мұқтаждықтарын қанағаттандыруға мүмкіндік береді.
F: Сіздің ойыңызша, бұл дағдарысты шығынсыз еңсеру үшін жеткілікті ме?
- Біз сыртқы әсерлерге кедергі жасай алмаймыз, бірақ оларға мейілінше дайындалуымызды қамтамасыз ете аламыз. Егер банк пен клиент дайын болса, дағдарыс әсерлері минималды болады.
Мен мысал келтіргім келеді. 2013-14 ж. мен Нұрбанктің бөлшек сауда және ШОБ кредиттік комитетіне төрағалық еттім. Мен байқамаймын, бірақ 2014 ақпаннан кейін бізде кредиттерге сұранымдардың «тонализациясы» айтарлықтай өзгерді. Бұрын сұранымдар негізінен автомобиль сатып алуға, мерекелерді өткізуге, нысананы анықтамай тұтынушылық сұранымдарға қатысты болған. 2014 жылдан бастап клиенттер білім алуға, жер учаскесін сатып алуға, пәтер жөндеуге мақсатты қарыздарды алу бастады, яғни халық белгілі бір мақсатпен қарыздала бастады. Бұл мені қуантады: қаржылық сауаты бар халық пайда болуда, мысалы 1990-жылдар немесе 2000-жылдардың басындағыдай емес.
Тұтас соң біз синергияға жетеміз: жауапты банк пен жауапты қарыз алушы дағдарыстық жылдарды бірге жақсы өткізеді.
F: Бүгінгі күнде көптеген банктер шығындарды қысқарту туралы айтылуда. Сіздер де солардың арасындағысыздар ма?
- Әрине, біз шығындарды қысқартып, ішкі процестерді қайта қарастырамыз. Осыған қарамастан, біз 2016 жылы біздің қызметкерлеріміздің жалақысының төмендеуін болдырмауымыз керек. Біз шығындарды азайтқанда, бұл үдеріске барынша ауыртпасыздық жағдайлар жасаймыз: тиімсіз оқу бағдарламаларын, курстарын, басқа ескіленген немесе жойқын бағдарламаларды қысқартамыз.
F: Қиыншылық кезде қысқарту ғана емес, сондай-ақ, мысалы, банктердің IT-белгілеуіне салым салу қажет деп саналады. Бұл туралы бүгін көптеген адамдар, соның ішінде, сіздердің тікелей бәсекелестеріңіз айтып жатыр.
- Бағдарламалық құралдарды, IT-инфрақұрылымды, «темір» жаңарту - бұл біздің стратегиялық бағытымыз. Мысалы, біз жаңа шешім енгізіп жатырмыз, ол біздің бөлшек кредиттік сұранымдар қабылдау шлюзін едәуір жаңартады, банкоматтар паркын арттырады және бірқатар бэкофистік үдерістерді оңтайландырады. Жобаны іске асыру кезеңінде қандай да бір мәлімет айтпаймын - жақын болашақта біз бұл туралы хабарлаймыз.
F: Кейбір қазақстандық банкирлер өздерінің 2016 жылы төмен пайда алуға мүмкіндік деп шындыққа шиеленісетіндігін күдікпен егжей-тегжейлі бағалайды, бірақ, соған қарамастан, олар бизнестің дамуында салым жасаймыз дейді. Сіз бұл жылы көкжиекте пайда көріпсызба?
- Әрине, біз пайда алуға ұмтыламыз, бірақ адал айтқанда, сандар әсерлі болады деп күмәнді болып отырмын. Тағы да айта кетейін, біз инвестиция жасаймыз: процестерді оңтайландыруға, IT-шешімдерге және клиенттерге қызмет көрсету сапасын жақсартуға. Қазірдің өзінде Нұрбанк бірден үш бағытта өзгеруде.
F: Сіздер 2016 жылы мемлекеттік көмекке сенесіздер ме?
- Біз мемлекеттік бағдарламалар бойынша жақсы жұмыс істеп жүрміз. Мысалы, кәсіпкерлікті қолдау және дамыту бағдарламалары шеңберінде 2014-2015 жылдары ҚР Ұлттық қорынан бізге ШОБ кредиттеу үшін 18 миллиард теңге бөлінген, 10 миллиард теңгесі шағын және орта бизнесті қаржыландыруға, 8 миллиард теңгесі ірі бизнес субъектілеріне қаржыландыру үшін. ШОБ-нің мемлекеттік қаражаттары қазірдің өзінде игерілгені 98% құрайды, жақын арада қаражаттар толық игеріледі; ірі бизнес жағынан игеру жалғасуда. Бұдан басқа, қазіргі уақытта біз Азия даму банкімен микро-, шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту бағдарламасына қатысу туралы келіссөздер жүргізіп жатырмыз. Бөлшек саудаға келетін болсақ, 2015 жылы Проблемалық қарыздар қоры АҚ Нұрбанктен 1,6 миллиард теңгені ипотекалық қарыздарды қайта қаржыландыруға бөлді. Бұл қаражаттарды біз сондай-ақ табысты игереміз. Мемлекеттік бағдарламада біз 200-ден астам ипотекалық қарыздарды қайта қаржы салудық, ол 3% жылдық төмендетілген пайыздық мөлшерлемені қамтамасыз ететін, сондай-ақ қартар шетел валютасында алынған тенгеға аударады.
Ең шынайы айтқанда, Америкада өмір сүрген жылдары мемлекеттік жүйеге толық қолдау көрмедім. Жеке банктерге көмектесетін, барлық жүйенің құламалылығын болдырмау үшін көмектескен жағдайлар бар. Аграрлық аймақтарға, сондай-ақ бүкіл аграрлық салаға көмек бар, бірақ бұл дәстүрлі түрде. Сондықтан мен сенімдімін: бұл көмектің және барлық құйылымдардың нәтижесі - Қазақстан банк жүйесінің қуатын қалпына келтіру болады.
Дереккөз: Forbes.kz