«Нурбанк» АҚ басқарма төрайымы Гульнара Мусатаева inbusiness.kz тілшісіне берген сұхбатында банк ШОБ несиелеу шарттары, қандай бизнес-жобалар қаржыландыру ала алатыны, сондай-ақ синдикатталған және кепілдікпен несиелеудің артықшылықтары туралы айтып берді.
– Гульнара Әбаевна, Нурбанк үшін 2023 жыл қандай болды?
– Өткен жыл Нурбанк үшін өте табысты болды. Аудиттелген шоғырландырылған қаржылық есептілікке сәйкес, банктің таза пайдасы 7,7 млрд теңгеден асты. 2023 жылдың соңына қарай біздің несие портфолио брутто 300,9 млрд теңгеге дейін өсті. Банк капитал мен өтімділік қорлары жеткілікті деңгейде. 2024 жылдың басында капитал жеткіліктілігінің деңгейі нормативтік талаптың 10%-ынан 24,8%-ға, ағымдағы өтімділік деңгейі нормативтік талаптың 30%-ынан 234%-ға жетті. Бұл қаржылық көрсеткіштер банктің тұрақтылығын көрсетеді.
– Ұлттық банк негізгі ставканы біртіндеп төмендетуді жалғастыруда. Бұл бизнестің несие өнімдеріне сұранысына әсер ете ме? Несиелер бойынша ставкалар төмендей ме?
– 2023 жылы негізгі ставканың төмендеуі аса маңызды деп айту қиын, банктер үшін қаржыландыру әлі де қымбат болып қалуда. Жоғары негізгі ставка нарықтағы орташа салмақты ставкаларды жоғары етеді. Осыған байланысты корпоративтік бизнестің несие қаражатына сұранысы кейінге қалдырылған. Бұдан басқа, корпоративтік несие нарығында экономика мен ұзақ мерзімді қаржыландыруға сұраныс бар. ШОБ секторының да несие қаражатына сұранысы кейінге қалдырылған. Әлемдік экономиканың және саяси жағдайдың ағымдағы күйі сақталған жағдайда негізгі ставканы төмендету үрдісі жалғасады деп үміт етеміз, және ағымдағы жылы несие өнімдері бизнес үшін қолжетімді болады деп сенеміз.
– Қазір Нурбанктың несие портфеліндегі жобалар қандай?
– Біз несие портфелін салалар мен өндірістік сегменттер бойынша әртараптандыруға тырысамыз. Корпоративтік несиелік портфелдің құрылымында – азық-түлік және сусындар өндіру, құрылыс, байланыс қызметтерін көрсету, қазу және қайта өңдеу.
Жақында Нурбанк Шымкент қаласында «АйМар Құс» ЖШС ірі құс фабрикасының құрылысын қаржыландырды. Құс фабрикасының жобалық қуаттылығы жылына 72 млн ас жұмыртқасын құрайды, келешекте 220 млн жұмыртқаға дейін кеңейтуді жоспарлауда. Болашақта кәсіпорын аймақтың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етуге және жаңа жұмыс орындарын құруға елеулі үлес қосады. Бүгінгі күнгі жобаның жалпы құны, қажетті инфрақұрылымды және жабдықтарды қоса алғанда, шамамен 4,8 млрд теңгені құрайды. Кешен 5 гектар алаңында орналасқан. Аумағындағы ғимараттардың жалпы ауданы шамамен 13 мың шаршы метр. «Нурбанк» АҚ жобаны 3,5 млрд теңгеге қаржыландырып, несие желісін ашты, оның 3 млрд теңгесі құс фабрикасының құрылысына, жабдық сатып алуға және 500 млн теңгесі айналым қаражаттарын толықтыруға бағытталған. Жоба 2021-2025 жылдарға арналған Кәсіпкерлікті дамыту бойынша Ұлттық жоба аясында жүзеге асырылуда.
Дәстүрлі түрде Нурбанк ШОБ үшін несие беру бойынша басымдыққа ие болып табылады. ШОБ блогы жұмысының ауқымы өте кең, біз мүлдем әртүрлі бизнес-жобаларды несиелендіреміз: шағын кофеханалардан бастап өндірістік цехтарға дейін. Бірақ ең алдымен біз әлеуметтік маңызы бар жобаларды қаржыландыруға басымдық береміз. Нурбанк стоматологиялық және медициналық клиникаларды, жекеменшік мектептерді, балабақшаларды, білім беру және дамыту орталықтарын белсенді несиелендіреді. Көбінесе бұл салаларда жетістіктерге әйел-кәсіпкерлер жетеді. Біз бұл тенденцияны әйел-кәсіпкерлердің тұлғалық жасаушы қасиеттерімен байланыстырамыз. Сондықтан әйел кәсіпкерлігін несиелендіруде ырғағымызды жақтаудамыз, себебі біз олардың қажеттіліктерін жақсы түсінеміз. Несие қаражаты біздің клиенттерімізге жабдық сатып алуға, тауарлар алуға немесе ғимарат жалдауға мүмкіндік береді. Статистика көрсеткендей, әйелдер өз міндеттемелерін орындауда өте тәртіпті және банкпен ұзақ мерзімді серіктестік қатынастарды құруға мүдделі. Біз байқадық, әйелдер көбінесе тап болған мәселеге негізделген стартаптарды бастайды. Бүгінгі таңда дәл әйелдер тұрақты және сенімді ШОБ өсу нүктесіне айналып отыр.
– Гульнара Әбаевна, сіз стартаптарды қаржыландыру туралы айттыңыз. Нурбанк стартаптарды қаржыландыруға дайын ба?
– Біз бастаушы бизнесті тиісті кепілдікпен қамтамасыз ету шартында, соңғы 12 ай бойы үздіксіз операциондық қызмет жүргізген жағдайда және бір шартта: бұрынғы ұйымдастыруды қайта құрылымдайтын болса, ағымдағы ұйым жаңа қызмет түрін жүргізуді жоспарласа, қаржыландыру беру үшін жүгінген ұйым жұмыс істеп тұрған ұйымдармен аффилииренген болса, қаржыландырамыз.
Көбінесе стартапшылар – бұл жас, амбициялы адамдар. Оларда энергия мен ынта жеткілікті, бірақ кейде оларға қаржы саласында білім жетіспейді. Нурбанкте жастардың бастамашыл кәсіпкерлерінің жобалары мен стартаптарын қызығушылықпен қарастырылып жатыр. Біздің басты артықшылығымыз – жеке тәсіл. Біздің мамандар әрқашан клиенттің бизнес ерекшеліктерін түсінуге және оның қажеттіліктеріне барынша сәйкес келетін несие шарттарын ұсынуға тырысады. Олар мақтаншылықпен кеңес береді, бизнес-жоспар құруға көмектеседі. Біз өте «ерекше» стартаптарды қаржыландырамыз. Мысалы, Қостанайда біз ветеринарлық клиникаға заманауи диагностикалық жабдық сатып алуға несие бердік. Оны сатып алған кезде қалада мұндай заманауи жабдық қолданылмады, бұл жабдық мысықтарды, иттерді, кеміргіштерді және тіпті кейбір экзотикалық жануарларды зерттеуге мүмкіндік берді. Клиниканың негізін қалаушы – жас және өте кәсіпқой ветеринар.
– Қазақстан Президенті өз жолдауында синдикатталған несиелеу механизмдерін белсендірек қолдану қажеттілігін атап өтті, бұл үшін АРРФР синдикатталған несиелерді қолдануды кеңейтуді жоспарлап отыр. Бұл бағытта Нурбанк қандай жұмыс жасайды?
– Бізге несиелік портфелі БВУ кеңейте алар еді деп ойлаймыз, бірақ «Даму» қоры арқылы мемлекеттік бағдарламалардың мүмкіндіктері шектелген. Көп жағдайда ұзақ мерзімге есептелген және үлкен несие қаражатын талап ететін инвестициялық жобаларды кеңейту үшін Қазақстанда заңнамалық деңгейінде синдикатталған несиелерге рұқсат берілді. Олар банктердің ірі жобаларды қаржыландыру үшін ресурстарын біріктіруі арқылы қызықты. Бірнеше банк жобаның қаржыландыру көлемдерін өзара бөлісе алады, тиісінше, тәуекелдерді де бөлісе алады, «Синдикаттар» олардың өзара ынтымақтастығының тиімділігімен ерекшеленеді.
Өткен жылы «Нурбанк» АҚ, «Қазақстан Даму Банкі» АҚ және «Банк ЦентрКредит» АҚ үшжақты келісім жасасып, RG Brands Kazakhstan ЖШС синдикатталған несие аясында қаржыландыру беру ниетімен бірлескен жұмыс жүргізді. Қаржыландыру жаңа өндірістік желілердің қуаттылығын кеңейтуге және өнімді Өзбекстан Республикасына экспорттауға бағытталған болады. Қаржыландырудың жалпы көлемі 30,4 млрд теңгені құрайды.
– ШОБ өкілдеріне несие ставкасын төмендетудің басқа әдістері бар ма?
– Мемлекеттік бағдарламалар ставкаларды түзетуге көмектеседі. Біз заңды және жекеменшік кәсіпкерлікті қолдау бағдарламалары аясында белсенді түрде несиелендіреміз, олар «Даму» қоры арқылы іске асырылуда. Әдетте, «Даму» қоры арқылы пайыздық ставканың мөлшері субсидияланады, клиентіміз оны жылына 7-8%-ға дейін төмендетеді (ЖТСМ 7,2%-дан, 8,2%-дан бастап). Сондай-ақ, «Даму» қоры қарыздардың 85% дейінгі сомасын кепілдендіреді. Несие беру көлемі жыл сайын өседі: біздің статистика бойынша әрбір екінші жоба мемлекеттік бағдарламалар арқылы кепілдікпен/субсидиялаумен немесе екі қаржылық құралды да қатарынан қолдану арқылы қаржыландырылады.
– Қалай ойлайсыз, қазір несие нарығында мемлекеттік қатысуды қысқарту қажет пе?
– Несие нарығындағы мемлекеттік қатысуды қысқарту – бұл эволюциялық үдеріс, және уақыт өте келе қатысу трансформацияланып, нарық пен мемлекеттің даму стратегиясы аясында анықталған бағытты көрсететін болады.
– Қазір банктер, соның ішінде Нурбанк, бизнеске белсендірек несие беру үшін алдын ала шарты бар ма?
– Біз бұрын айтқанымыздай, несие қаражатына сұраныс кейінге қалдырылған мәселе болып табылады. Дегенмен, қаржы нарығында реттеуші тарапынан баланс жасау және оның тұрақтылығын сақтауға байланысты реформалар жүрегінде құрылымдық және тосқауылдар бар, олар несие беру пайдасын төмендетеді. Мысалы, реттеуші несиелеу жобалары бойынша төлеуге қабілеттілікті және қаржылық тұрақтылықты бағалау әдістерін өзгертіп, оларға арналған резервтік талаптарды едәуір нығайтты. Ал резервтер банктердің пайдасынан құрылып, бұл арқылы несиеге алынатын пайда төмендейді. Сонымен бірге, қаржыландыру көздері бойынша реттеуші талаптар өзгерген, бұл банктердің қолда бар ресурстарын бағыттауға әсер етеді. Сол сияқты финтех пен цифрлық сервистердің дамуымен клиенттің несие алу жолы жеңілдейді, уақыт өте келе клиентті қызмет көрсету шығындары азаяды, бұл да несие беруді дамыту факторы болады.
Бүгінгі таңда Нурбанк бизнес цифрлық даму үшін классикалық негіздерді үш бағытта – адамдар, процестер, технологиялар арқылы дамытатын қуатты негіз құрумен айналысуда, бұл болашақта ШОБ және корпоративтік бизнесті несиелеуді кеңейтуге мүмкіндік береді.