Нұрбанк басшысы Гүлнара Мусатаева банк неліктен корпоративтік клиенттер мен ШОБ несиелендіретінін және синдикатталған несиелендіру жөніндегі жоспарларымен бөлісті.
— Гүлнара Абаевна, базалық мөлшерлемені төмендету раундтарынан кейін клиенттердің қарыз алуға деген ынтасы Қазақстанда қалай өзгерді?
— 2023 жылы базалық мөлшерлеменің төмендеуі айтарлықтай үлкен деп айту қиын, қаржыландыру банктер үшін әлі де қымбат. Сондықтан орташа өлшенген несиелер бойынша ставкалар жоғары болып отыр. Сонымен қатар, корпоративтік клиенттеріміз бен ШОБ өкілдері тарапынан несие алу сұранысы тұрақты. ШОБ субъектілерінің жоғары ставкаларын төмендетуде мемлекеттік қолдау бағдарламалары үлкен көмек көрсетеді — «Даму» қоры арқылы субсидиялау, мұнда қарыз алушы үшін соңғы ставка жылдық 7–8% аясында, ЖАСҰ 7,2-ден бастап, 8,2%-дан бастап.
Әлемдік экономика мен саяси ахуалдың қазіргі жағдайы сақталса, 2024 жылға базалық мөлшерлемені төмендету үрдісі жалғасады және несиелік өнімдер бизнес үшін қолжетімді бола түсетініне сенімдіміз.
— Дегенмен жоғары ставкалар тұрғындарды белсенді несиелендіруге кедергі келтірмейді. Неліктен?
— Біз жеке тұлғаларды несиелендірудің динамикалық кеңеюі дәстүрлі түрде бөлшек несиелендіру банктер үшін жоғары ставкаларға байланысты табыстылығы жоғары екенін түсінеміз. Ал корпоративтік сектор клиенттеріне ұзақ мерзімді және арзан қаржыландыру қажет. Әдетте инвестициялық жобалар ұзақ мерзімді несиелендіруді қажет етеді, 10 жылға дейін, қарыз көлемі бірнеше миллиард теңгеге дейін жетуі мүмкін.
«Даму» қорының қолданыстағы субсидияларды беру бағдарламалары бір қарыз алушыға 3 млрд теңге лимитпен шектелген, орташа қарыз көлемі корпоративтік клиентке 5–6 млрд теңге болғандықтан, «Даму» субсидиялар бағдарламалары ірі қаржыландыру қажеттіліктерін толығымен жаба алмайды. Банк үшін корпоративтік сектор клиенттерін несиелендіру процесі әлі де қиын болып отыр, өйткені бұл жобаны мұқият зерттеуді, қаржылық талдауды, тәуекелдерді бағалауды, кейде сыртқы сарапшыларды тартуды қажет етеді.
2023 жылдың желтоқсан айының басында Нұрбанктің корпоративтік несиелік портфелі 164 млрд теңге немесе жалпы несиелік портфельдің 56%-ын құрайды. Көрінгендей, біз ірі жобаларды қаржыландыруға маманданғандықтан, клиенттеріміздің қажеттіліктерін жақсы білеміз және түсінеміз.
— Нұрбанктің несиелік портфелінде қазір қандай жобалар бар?
— Біз несиелік портфельді салалар және клиенттік сегменттер бойынша әртараптандыруға тырысамыз. Корпоративтік несиелер құрылымында тағам өнеркәсібі, автомобиль көлігі, құрылыс жобалары бар. Нұрбанк дәстүрлі түрде ШОБ несиелендіруге ерекше көңіл бөледі. Биылғы жылдың желтоқсан айының басында ШОБ несиелік портфелі 87,1 млрд теңге болып, жылдың басынан 8%-ға өсті. Банктің жалпы несиелік портфелінде ШОБ үлесі 30%-ды құрайды. Оның көп бөлігі қызмет көрсету, сауда, ауыл шаруашылығы, азық-түлік өндіру, құрылыс салаларындағы кәсіпорындардың қарыздарынан тұрады.
ШОБ блогының жұмыс ауқымы өте кең, біз әртүрлі бизнес-жобаларды: шағын кафелерден өндіру цехтарына дейін несиелендіреміз. Қаржы қарыздары 2–3 млн теңгеден 3 млрд теңгеге дейін өзгереді. Бұрын атап өткендей, Нұрбанк «Даму» қорының тұрақты серіктесі болып табылады және 15 жылдан астам уақыт бойына шағын және орта кәсіпкерлікті дамыту мемлекеттік бағдарламалары аясында жан-жақты көмек көрсетіп келеді.
— Банк өзіне ең қызықты деп қандай кәсіпкерлік бағыттарын көреді?
— Біз әйелдер кәсіпкерлігін, стартаптарды және жасыл экономика саласындағы жобаларды несиелендіруді ерекше атап өтеміз. Жауапты және қаржылық тәртіпті әйелдер тұрақты және сенімді ШОБ үшін өсу нүктесіне айналады. Қазіргі уақытта Банкте қызмет көрсететін 13357 АЖШ-та 5483 АЖШ әйелдерге келеді. ШОБ несиелік портфелінде әйел кәсіпкерлерге арналған несиелер 11,8%-ды құрайды, осындай клиенттердің саны 65,6%-дан асады.
Жасыл технологияларға келетін болсақ, біз кәсіпкерлерге қазіргі табиғи ресурстарды тиімді пайдалану деңгейін арттыруға, қоршаған ортаға теріс әсерді азайтуға, энергия тиімділігін арттыруға, энергия үнемдеуіне және климаттың өзгеруінің салдарын жеңілдетуге бағытталған жасыл экономика жобаларын дамытуға көмектесеміз. Банктің несиелік иіні электмен жабдықтау, газ, бу және ауа кондиционирлеу, қалдықтарды өңдеу және жою жобаларын іске асыруға қолдау көрсетті.
Нұрбанк сонымен қатар әлеуметтік маңызы бар жобаларды, яғни медициналық және білім беру мекемелерін қаржыландыруға көңіл бөледі. Мысалы, 2023 жылы біз көппрофильді медициналық орталық «Керуен-Medicus» жаңа ғимаратын салуды және жабдықтауды қаржыландырдық, оның ашылуына Қазақстан президенті қатысты. Жобаны іске асыру хирургия, нейрохирургия, ортопедия, травматология және балалар хирургиясы сияқты бағыттар бойынша медициналық мекеменің әлеуетін кеңейтуге мүмкіндік берді.
— Нурбанктің әлеуметтік жауапкершілік танытатын қаржылық институт ретіндегі рөлін көрінетін, жаңартылатын энергия көздерін пайдалану саласындағы ең ауқымды жобаларды атаңыз?
— Президент Тоқаевтың тапсырмасына сәйкес, Қазақстан 2060 жылға дейін көміртек бейтараптығына қол жеткізуі тиіс. Жуықтағы мерзімді мақсаттар Қазақстанның белгілі бір аймақтарындағы энергия тапшылығын қысқарту немесе толық жою болып табылады. Қазір Жетісу облысында Нұрбанк «Бекзат» ЖШС-мен бірге қаржылық оператор ретінде қатысатын, 12,8 МВт перспективті қуаты бар Көксу өзеніндегі Жоғарғы-Талапты ГЭС-ін салу бойынша маңызды жоба жүзеге асырылады. ГЭС-тің іске қосылуы бүкіл аймақтың энергетикалық қауіпсіздігі мен экологиясы үшін оң әсер етеді. Қолданысқа енудің жоспарланған күні 2024 жылдың тамызына белгіленген. ГЭС-тің құрылысы Baiterek Venture Fund тікелей қаржылық қолдауымен жүргізілуде.
— Ұлттық банк синдикатталған несиелендіруді ынталандыруды жоспарлап отыр. Банктердің синдикатталған несиелендіруге ресурстарды тарту жолдары қандай?
— Синдикатталған несиелер бір қарыз алушыны қаржыландыру үшін екі немесе одан да көп банктердің, Қазақстанның даму банкінің, сондай-ақ халықаралық қаржы институттарының қатысуымен біріге алатындығымен қызықтырады. Синдикаттар кооперацияда тиімді — бір банк ауқатты жобаға несиелендіру үшін үлкен көлемде қаражат бөлуге әрқашан дайын бола бермейді. Бірнеше банк тәуекелдерді және тиісінше, жобалар бойынша қаржыландыруды бөле алады.
Синдикатталған несиелендіру тетігі нақты секторға «ұзақ» ақшаға қолжетімділікті қамтамасыз ете алады. Елдің парламентіне қаржы секторына ынталандыру шараларын ұсынып, заңнамалық жөндеулер блогы қаралуға жіберілді, инвестициялық жобалар пулын ұстануға арналған жобалық кеңсе тұрақты түрде жұмыс істейді. Қосымша, банктер мен даму институттарының синдикатталған несиелендіруге қатысу шарттарын анықтау мәселелері мұқият қаралып, екінші деңгейлі банктердің ресурстарын синдикатталған несиелендіруге барынша тарту мақсатында шешілетін болады. Мамыр 2023-тен бастап біз синдикатталған несиелендіруде тәжірибе жинақтап, осы бағдарлама бойынша негізгі несие берушілердің бірі боламыз.
Дереккөз: https://forbes.kz/economy/finance/nurbank_aktsent_na_kreditovanie_realnogo_sektora_ekonomiki/