Өткен жыл кәсіпкерлер үшін күрделі әрі болжаусыз болды.
Логистикадағы үзілістер, базалық мөлшерлеменің көтерілуі, валюта бағамының құбылуы — осы факторлардың барлығы бизнестің тиімділігіне әсер етті. 2022 жылы кәсіпкерлерді қолдау мақсатында Нұрбанк филиалдарға өкілеттіктер беруді кеңейтті және кредиттік өтінімдерді қарау үдерісін едәуір жеделдетті. Kapital.kz деловой ақпарат орталығының тілшісімен сұхбат барысында банк басқармасының төрайымы Гүлнар Мусатаева қаржы институтының өнімдері туралы және ол бизнесті, бөлшек қарыз алушыларды кредиттік жүктемені азайтуға қалай көмектесетіні туралы айтты.
— Өткен жыл қазақстандық бизнес үшін оңай болды деп айтуға болмайды. ШОБ секторындағы қарыз алушыларыңыздың, қай салалардағы кәсіпкерлер ең үлкен қиындықтарға тап болды?
— 2022 жылы орын алған оқиғалар бизнес салаларының барлығын дерлік шарпыды. Мысалы, Алматы мен Шымкенттегі кәсіпкерлер қаңтардағы оқиғалар кезінде басқа қалаларға қарағанда көбірек зиян шекті, бұл көбіне мейрамхана мен бөлшек сауда бизнесі. Кейбір кәсіпкерлер логистикалық тізбектің бұзылуына тап болды, наурыз-сәуір айларында 2022 жыл бойынша доллар, ресей рублі бағамының құбылмалығына шағымданды. Нұрбанк клиенттеріне деген адалдық стратегиясын тарихы бойынша ұстанады. Сондықтан мемлекеттік қолдау бағдарламаларын, сондай-ақ кредиттерді қайта құрылымдау бойынша өз бағдарламаларымызды пайдаланамыз. Жалпы, біздің ШОБ кредиттік портфеліміз 2022 жылы 12 айда 80,7 млрд теңгені құрады.
— Сіз әрқашан бизнеске көмекке дайынсыз және ШОБ несиелерінің шарттарын жеңілдетуге дайынсыз деп айтуға болады ма?
— 2022 жылы біз филиалдардың өкілеттіктерін кеңейттік және кредиттік өтінімдерді қарау үдерісін едәуір жеделдеттік. 2023 жылы микро және шағын бизнес субъектілері үшін несиелеу үдерісін жеңілдетуді жоспарлап отырмыз. Сондай-ақ, ШОБ субъектілеріне инфляция мен несиелеу мөлшерлемелерінің өсу салдарларын нивелирлеуге көмектесу үшін мемлекеттік қолдау бағдарламалары — «Даму» қоры арқылы субсидиялау, мұнда қарыз алушының соңғы мөлшерлемесі 6% жылдық мөлшерлемеден аспайды.
— Өткен жылы бизнес үшін несие ресурстары қолжетімділігі төмендеді. 2022 жылы базалық мөлшерлеме 10,25%-дан 16,75%-ға дейін өсті. Банк базалық мөлшерлеменің көтерілуіне қалай жауап берді?
— Әрине, қаржыландырудың құнының өзгеруі барлық екінші деңгейлі банктердің қызметіне әсер етті, біз де бұл әсерден тыс қалмадық. Нұрбанк қарыз алушыларға орта нарықтық мөлшерлемелерді ұсынып, салымшылардың да мүдделер тепе-теңдігін сақтайды. Банк әрдайым нарықтық мөлшерлемелерге қарайды.
— Еліміздегі ШОБ үшін несие бойынша орташа пайыздық мөлшерлемелер қандай деңгейде?
— Бүгінде ШОБ сегменті үшін несиелер бойынша орташа мөлшерлемелер 19%-дан 25%-ға дейін қалыптасты. Жыл басынан бері мұндай мөлшерлемелер орта есеппен 5%-ға өсті. Бұл Ұлттық банктің базалық мөлшерлемесінің өсуімен байланысты. Нұрбанкте ШОБ үшін несие мөлшерлемелері 21%-дан 23%-ға дейін.
— Нұрбанк өнімдеріне келсек. Қазіргі уақытта сіздің банкіңізде ШОБ қандай бағдарламаларды пайдалана алады?
— Банктің кең өнімдер қатары бар. ШОБ қызықтыратын кредиттік өнім «Бизнес онайды» атап өткіміз келеді. Несие беру мақсаты — айналым қаражаттарды толықтыру, инвестициялық мақсаттар және екінші деңгейдегі басқа банктерде алынған қарыздарды қайта қаржыландыру. Мысалы, инвестициялық мақсаттар үшін мұндай несиені 84 айға дейін, ал айналым қаражаттарын толықтыру мақсатында 36 айға дейін ресімдеуге болады.
Елеулі айналымы бар дара кәсіпкерлер және шаруа қожалықтары үшін «ШОБ Бизнес» әмбебап өнім қызықты болмақ. Мұндай кредитті айналым қаражаттарын толықтыруға, негізгі құралдарды сатып алуға және қайта құруға, инвестициялық мақсаттарға ресімдеуге болады. — Бөлшек сегмент туралы сөйлесейік.
— Сіздің банкіңіздегі кепілді несиелер бойынша мөлшерлемелер кепілсіз несие алатындарға қарағанда қаншалықты төмен?
— Кепілді несиелеудің басты артықшылығы — несиені қайтару кепілі – кепіл болғандықтан, төмен мөлшерлемелер. Мысалы, біздің банктегі кепілді несие бойынша мөлшерлеме кепілсіз несиелерге қарағанда 5% төмен. Қосымша артықшылығы — несиелеу мерзімі 120 айға дейін.
Несие мерзімі мен мөлшерлемесі бойынша кепілді несие бойынша ай сайынғы төлем дәстүрлі түрде төмен.
Әрине, кепілсіз несиені ресімдеу әлдеқайда оңай және тез. Клиентте әрқашан таңдау құқығы бар: кепілмен төмен мөлшерлемеде несие алу немесе жылдам кепілсіз несие алу, бірақ жоғары мөлшерлеме бойынша. Сондай-ақ, кепілсіз несие бойынша сыйақы мөлшерлемесі төлем қабілеттілігі мен несие қабілеттілігін талдауға байланысты. Кепіл беруден қорықпауды ұсынамыз. Өйткені кейбір банктерде кепілсіз несиелер бойынша жылдық тиімді сыйақы мөлшерлемесі 56%-ға жетеді. Қарыз алушы әрқашан өзінің қаржылық мүмкіндіктерін шынайы бағалап, тәуекелдерді таразылауы керек.
Егер қарыз алушы өзінің несие жүктемесін азайтуды қаласа, онда ол несиені қайта қаржыландырғаны жақсы. Қарызды қайта қаржыландыру жаңа несиені неғұрлым қолайлы шарттарда алу мүмкіндігін береді. Егер бірнеше несие болса, оларды біріктіріп, бір несиені төмен пайыздық мөлшерлемемен орналастыруға болады. Осылайша, қайта қаржыландыру кезінде қаржылық жүктеме 2 есе азаюы мүмкін.
— Көптеген адамдар ипотека ресімдеуге қорқады, өйткені егер қарыз алушы өз міндеттемелерін орындай алмаса, банк мүлікті тартып алу құқығына ие болады. Сіздердің банкілеріңіз қарыз алушылармен диалогқа қаншалықты дайын?
— Нұрбанктің басты артықшылығы — жеке көзқарас. Біз үшін бұл бос сөз емес, біз әрқашан несие төлеуде қиындықтар туындаған жағдайда оңтайлы шешімдер табуға тырысамыз. Қарыз алушы мерзімін өткізіп алған жағдайда, неге мұндай жағдай орын алғанын білеміз, қарызды жеңілдету үшін әр түрлі нұсқаларды ұсынамыз: негізгі қарызды, есептелген пайыздарды кейінге қалдыру немесе несиені ұзарту. Бұл шаралар қарыз алушының несиені белгілі бір кестеде өтеп, міндеттемені орындай алуы үшін бағытталған. Бұл бөлшек сауда үшін де, ШОБ секторы үшін де қатысты. Банк кепілдік мүлікті тез арада сатуға емес, түрлі механизмдер арқылы қарыз алушыларға көмектесуге тырысады. Біз қарыз алушыларымыздың тұрақты және орнықты болғанын түсінеміз, сол кезде елдің экономикасы да күшті болады.
Дерек көзі: https://kapital.kz
