Қазақстанда ШОБ секторындағы кәсіпкерлер банктік кепілдіктер алуға жиі жүгінуде.
Осы бағытта оң динамика 2021 жылдың басынан бері байқалуда. Рыноктың кәсіби қатысушылары бұл пандемия жағдайының жақсаруымен және шектеулердің жұмсаруының әсерімен байланысты екенін атап өтуде.
Нурбанк сарапшыларының айтуынша, 2021 жылдың басынан бері клиенттер банктік кепілдіктерге жиі жүгінуде.
"Биылғы жылдың I тоқсанында кепілдіктер көлемі 2021 жылдың басына қарағанда 7% ұлғайды. Негізгі өсім ШОБ секторында байқалды. Жыл басында осы сектор бойынша кепілдіктер көлемі 2,6 млрд теңгені құрады. Сәуірдің басында бұл көрсеткіш 3,4 млрд теңгеге жетті, яғни көлемі 32% ұлғайды", – деп хабарлады Нурбанкте.
Жалпы алғанда, банктік кепілдіктер құқықтық тұлғалар мен ЖК болғанда, ірі келісімшарттарға отыру немесе тендерлерге қатысуда тәуекелдерді азайтуға мүмкіндік береді.
Сарапшылар кепілдіктің клиенттің өтініші бойынша контрагентке берілетін қаржы институтының міндеттемесі екенін түсіндірді. Бұл клиент міндеттемелерін орындамағанда контрагентке кепілдікте көрсетілген шекте берілуі тиіс соманы төлеу болып табылады.
"Кепілдіктер ірі келісімшарттарға отыру немесе бұрын бірлесіп жұмыс жасамаған жаңа серіктеспен жұмыс істеу кезінде қажет. Сонымен қатар, күтпеген жағдайларда ақшаның қайтарылуын қамтамасыз ету үшін шағын жеткізушілермен жұмыс істеуде қажет. Бұл төлемдерді кейінге қалдыру, келісімшарттар бойынша алдын ала төлеу кезінде немесе тендерде қатысу үшін маңызды. Бұл қызмет көрсетудің құны қарыз алуға қарағанда арзан", – деп түсіндірді қаржы институтында.
Банктің ақпаратына сәйкес, кепілдіктерге көбіне құрылыс компаниялары (жылжымайтын мүлік құрылысы, жолдарды жөндеу), азық-түлік және мектептер, балабақшалар, ауруханаларға жабдықтар сатып алу жөніндегі қызметтерге жүгінушілер жүгінуде.
Мысалы, "Бер-Нур-Тараз" компаниясы құрылыс-монтаждау жұмыстарын жүзеге асырады және мемлекеттік сатып алу тендерлеріне жиі қатысады.
"Банктік кепілдік қазіргі заманда тапсырыс беруші алдындағы міндеттемелерді қамтамасыз етудің ең жақсы нұсқасы болып табылады. Ең бастысы – ресімдеу жылдам. Қазір электрондық банктік кепілдіктердің қызметтерін пайдаланудамыз. Бұл қатаңдау жөніндегі кепілдікті тапсырыс берушіден тасымалдау уақыт пен шығындарды үнемдеумен және кепілді беру уақыты тоқтатылған жағдайда тендерлік өтінімді қайтаруға байланысты тәуекелдердің азаюымен себептеледі", – деп түсіндірді компания өкілдері.
Айта кету керек, кепілдіктердің бірнеше түрі бар:
- бос тендерлік кепілдіктер конкурс/тендерге қысқа мерзімде және кепілге қоймай-ақ қатысуға мүмкіндігін беру үшін заңды тұлғаларға, жеке кәсіпкерлерге, крестьяндық шаруашылықтарға беріледі;
- тендерлік кепілдіктер саудаға қатысушының өтініміне сәйкес сауда жариялаушы тарапына беріледі және міндеттемелерді орындауды қамтамасыз етеді;
- міндеттемелерді орындау кепілдігі тапсырысшының өтінімі бойынша тауарлар немесе қызметтер жеткізушісіне беріледі;
- аванс төлемін қайтару кепілдігі тауарлар немесе қызметтер жеткізушінің өтінші бойынша тұтынушыға беріледі, әдетте тауарларды сатушы мен сатып алушы арасында жасалған келісімшарт бойынша алынатын аванс сомасына сәйкес келеді.
"Сондай-ақ, төлемдер мен несиелерді қайтару кепілдігі, салық және кедендік төлемдерді төлеу бойынша міндеттемелерді орындау кепілдіктері сияқты басқа да түрлері бар, бірақ дәл осы аталған кепілдіктер біздің клиенттеріміз арасында ең танымал", – деп атап өтті банкте.
Сонымен қатар, кепілдік алудың тартымды шарттарының бірі – оларды болмаса дағы тендер мен келісімшарт талаптарына сәйкес теңгемен немесе доллармен беру.
Кепілдіктің қолданыс мерзімі конкурстық құжаттама немесе келісімшарт талаптарына байланысты. Оны шығару үшін қажетті құжаттарды және кепілдік қамтамасыз ету ұсынылуы тиіс, ал бос кепілдік қамтамасыз етуді талап етпейді.
Оған қоса, сарапшылар банктік кепілдіктердің жұмыс механизмін түсіндірді. Өте қарапайым схема бойынша ол келесідей жұмыс жасайды: бастапқы кезекте екі заңды тұлға (ЖК) арасында негізгі келісімшарт жасалады; ол бойынша міндеттемелерді орындау қамтамасыз ету үшін банктік кепілдік беріледі.
Тараптардың бірі (принципал) банктен кепілдік беруді сұрайды, және мақұлданғаннан кейін бенефициар пайдасына тікелей банктік кепілдік беріледі.
"Басқа да нұсқа бар, ол кезде принципал бенефициар банкіне принципал банкі тарапынан қарсылық кепілдігін пайдалана отырып, соңғысына кепілдік беруді сұрайды. Мақұлданнядан кейін кепілдік беріледі", – деп қорытындылады Нурбанкте.