20 ақпанда ҚР Ұлттық банкі базалық мөлшерлемені +/-1% дәлізімен 11% деңгейіне дейін төмендету туралы шешім қабылдады, деп хабарлады ҚР ҰБ төрағасы Данияр Ақышев. Оның айтуынша, ликвидтілікті ұсыну бойынша операциялар мөлшерлемесі енді 12% құраса, ал ликвидтілікті алу - 10%. Банкирлер бұл жаңалықты оң қабылдады, алайда басқа аналитиктер жоғары инфляцияның қауіптері әлі де бар екенін ескертеді.
Ақышевтің түсіндіруінше, бұл шешімді қабылдауда сыртқы факторлардың оң ықпалы ескерілді: «Бұл мұнай бағасының әлемдік деңгейде $50 баррельден жоғары тұрақтауы, әлемдік экономикалық дамудың жағымды болжамдары және серіктес елдердегі қалыпты инфляциялық фон».
«Ішкі факторлар арасында айтарлықтай инфляцияны бәсеңдеуі, халықтың инфляциялық және девальвациялық күтілімдерінің төмендеуі, сондай-ақ банктік жарналардың дедолларизациясының жалғасуын атап өтуге болады», - деп хабарлады ҚР ҰБ басшысы.
Оның айтуынша, кейінгі базалық мөлшерлеме бойынша шешімдер ішкі сұраныстың іргелі факторларының динамикасына және қаржы секторының тұрақтылығына байланысты болмақ. «Біздің бағалауымыз бойынша, жаңа базалық мөлшерлеме деңгейі инфляцияға қойылған мақсаттарға жету мен қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етудің ұзақ мерзімді тепе-теңдігін көрсетеді», - деді Ақышев. - Базалық мөлшерлеме бойынша келесі шешім 2017 жылдың 10 сәуірінде сағат 17:00-де Астана уақытымен жарияланады».
Банк қоғамдастығының өкілдері бұл жаңалықты оң қабылдады, мөлшерлеменің төмендеуін дер кезінде және дұрыс қабылданған шешім деп есептеді. Алайда олардың көпшілігі ставка бойынша 0,5% мөлшерінде біртіндеп бірнеше ай ішінде төмендетуді күткен еді.
«Жалпы, мен ҚР ҰБ мөлшерлемені төмендету шешімін оң қабылдаймын. Реттеушінің мәліметтері бойынша, ол үшін барлық қажетті алғышарттар болды: инфляция 6–8% мақсатты дәлізінде, депозиттердің дедолларизациясының оң динамикасы, жетекші индикаторлар бойынша оң сигналдар. Ішкі іргелі факторлар да тұрақты болып қалып отыр. Дегенмен, мен 20.02 жиынының нәтижелері бойынша ставка мөлшерініңжіктеуінің тегіс төмендетуді күткен едім», - деп түсіндірді Ертай Салимов, Халық Банкі басқарма төрағасының орынбасары.
Ертай Салимовтың айтуынша, базалық мөлшерлеме ең алдымен қысқа мерзімге дейінгі тенгеде ресурстар тарту және орналастыру бойынша ақша нарығының құралдарына әсер етеді. Ұзақ мерзімді қаржыландыруға әсері шектеулі болып, көптеген факторларға байланысты болады.
«АТФБанк» АҚ ҚР ҰБ базалық мөлшерлемені төмендету шешімін оң бағалайды. Біз мұны қазіргі халықаралық және ішкі қаржы нарықтарындағы жағдайларды, ішкі сұраныстың тұрақты іргелі факторларын ескере отырып, дер кезінде және дұрыс шешім ретінде бағалаймыз және бұл шешім ел экономикасына жалпы оң әсер етпек», - деп хабарлайды банк баспасөз қызметі.
«Нурбанк» АҚ басқарма төрағасы Эльдар Сәрсеновтің пікірінше, бұл шешім Ұлттық банкімен мұнай бағасының оң стабилизациясымен, инфляцияның төмендеуімен және ресейлік рубльдің нығаюымен байланысты аз ғана қорды ескере отырып қабылданған.
«Ұзақ мерзімге ресурстар тарту үшін жоғары мөлшерлемені ұстап тұру экономикада елеулі теріс процестерге әкелуі мүмкін, оларды ұзақ мерзімде түзету қиын болады. Мысалы, нарық қатысушыларының көпшілігі депозиттерде қаражат жинақтап, тұрақты пайыз алу қызықтырар еді, ал нақты экономикаға инвестиция салудан бас тартар еді. Өз пайымдауымызше, бұл шешім қабылданғанда оң тенденцияларға байланбаған болса, неге қазір тәуекел қабылдап, процедураны жасамай, нақты көрсеткіштердің қабылдануын күтіп, оларды түзетуді кешіктіру керек?», - деп пайымдайды «Қ» Эльдар Сәрсенов.
Сонымен қатар, банкирлер несие пайыздарының төмендеуін, ақша нарығындағы қаржыландыру құнының төмендеуімен байланыстырып уәде береді.
«Ұлттық банктің ақша-кредит саясатының жұмсару процесі МСБ-ға несиелік мөлшерлемелердің төмендеу тренด์ін бегілеуі тиіс, бұл кезінде несиелерді беру мерзімдерін және несиелік портфельдің сапасын есепке ала отырып. Бұл тренд шамалы мөлшерлеме енгізілгеннен бері байқалады», - дейді Ертай Салимов.
«Осы шешім несиелеу мөлшерлемелеріне БВУ тарапынан оң әсер етер деп күтеміз. Сонымен қатар, есепке алу қажет, әр БВУ пайыздық спрэдті ішкі стратегия мен мақсат көрсеткіштерге байланысты дербес анықтайды. Сонымен қатар банктік сектордағы бәсекелестік факторын ескере отырып, нарықтың кейбір қатысушылары несиелемелер мөлшерлемелерін төмендеткен жағдайда, бұл нарықтағы барлық қатысушылардың бірізділігін төмендетуге алып келетін болады, бұл өз кезегінде Қазақстандағы МСБ несиелеуге оң әсерін тигізеді», - деп сараптайды АТФБанк баспасөз қызметі.
«Финам» холдингтерінің талдаушысы Богдан Зваричтің пікірі бойынша, реттеушінің ставкасын төмендету шешімі экономикаға ынталандыру әсерін жасайтын болады. Бұл банктердің қаржыландыру құнын төмендетеді, нәтижесінде олар экономиканы төменгі несиелік ставкалармен қамтамасыз ете алады.
«Айта кетерлігі, бұл депозит мөлшерлемелеріне де тигізетін әсері бар, олар негізгі мөлшерлемемен қатар төмендейді. Реттеушінің одан әрі кезеңдегі әрекеттері туралы айтар болсақ, менің ойымша, ол келесі жиындарында күту позициясын ұстанатын болады, осылайша ол ставканы төмендетудің экономикаға әсерін бағалауға мүмкіндік береді. Егер жағымды тенденциялар сақталып, инфляция ұсталып тұрса, мен биылғы жылдың ортасында ставканың одан әрі төмендеу мүмкіндігін жоққа шығармаймын», - деп санайды сарапшы.
Банк қоғамдастығының өкілдері тағы бір төмендеу - 10-10,5%-ке дейін - 2017 жылға оң ішкі және сыртқы факторлардың дамуы жағдайында күтуде.
«2017 жылдың қаңтарында жылдық инфляция 7,9% құрады, және РК инфляциясының түсуі төменгі дәлізге (6%) болған жағдайда, мұнайдың $55 АҚШ долларынан жоғары бағасы және ресейлік рубльдің нығаюы жағдайында базалық мөлшерлеменің төмендеу ықтималдығы артады. Біз 2017 жылы инфляция 2016 жылға қарағанда төмен болады деп күтеміз, сол уақытта 2017 жылдың базалық мөлшерлемесі 10-10,5% жылдық деңгейде болады деп күтеміз», - деп санайды Эльдар Сәрсенов.
Дегенмен, кейбір сарапшылар Ұлттық банктің шешімін сын тұрғыдан қабылдады. Halyk Finance талдаушылары Мурат Темирханов пен Асан Курманбеков шолуындажазғандай, базалық мөлшерлеменің 11%-ке дейін түсуі ставканың әрі қарайғы қадамдарына қатысты бұрынырақта жарияланған қатал риторикаға қарамастан жеткілікті күтпеген жағдай болды, оның ішінде 2016 жылдың қазан және қарашасында ставка төмендету қадамы 1 б.п.-дан бұрыннан 0,5 б.п.-ға дейін төмендетілген кезде болатын.
Олардың айтуынша, халықтың айтарлықтай төмендеген табысына және экономиканың несие беру әлсіретілген жағдайына қарамастан, 2016 жылдың қараша және желтоқсан айларында инфляцияның күшейтуді жақындастырды. Нәтижесінде жылдық инфляция НБҰ инфляциялық нысаналы 6–8%-тен шығып, жыл соңында 8,5% құрады. Қаңқаның инфляциясы 7,9%-ды құрады және база әсерінің таусылуы кейінінен НБҰ нысаналы 6–8%-ке кері қайтты.
«Біз инфляцияның күшейтілетін қаупі бар деп санаудамыз. Атап айтқанда, отын нарығында, табиғи монополиялардың тарифтерінде, өндірушінің өнімі бағаларында, және т.с.с. Есептей келе, импорттың үштен бірі Ресейден алынатындықтан, инфляцияға теңгенің рубльге қатысты айырбастау бағамының төмендеуін көрсетуі әбден мүмкін, соңғы 12 айда болғандай. Инфляциялық процестерге сонымен қатар мақсатты трансферттен (1 трлн тенге) бюджетті кеңейту аясында Ұлттық қордан қосымша сома бөлінуі әсер етуі мүмкін», - деп жазады Halyk Finance талдаушылары.
Олар бұл базалық мөлшерлеменің төмендеуі және төмендеу қадамының ұлғаюы экономикадағы ақша жетіспеушілігі мен жоғары несиелік мөлшерлемелердің проблемаларын шешу бойынша мемлекет басшысының ұлттық банкке және үкіметке тапсырмасының негізінде орындалған болуы мүмкін деп болжайды (2017 жылдың 31 қаңтарындағы Президенттің жолдауы).
«Қазіргі уақытта ҚР ҰБ банктік сектордан үлкен көлемдегі ликвидтілікті алып жатыр (3,4 трлн теңгеден астам), және базалық мөлшерлеменің күрт төмендеуі ликвидтілікті алу құралдарының кірісін төмендетіп, коммерциялық несиелеуді физикалық және заңды тұлғаларды арттыруға ықпал етеді. Бұл өз кезегінде инфляцияға қосымша қысым жасауы мүмкін. Мұндай күтпеген базалық мөлшерлеменің төмендеуі себепті пайыздық мөлшерлемелердің экономикаға әсерін бағалауға кемінде алты айлық үзіліс жасау пайдалы болар еді», - деп ұсыныс жасайды сарапшылар.