Жеке инвестициялар мен қаржы туралы ақпараттық портал
2014 жылы «Нұрбанк» АҚ тек сақталып қана қоймай, капиталын 1,5 есе арттырды. Банктің басқарма төрағасы Қантар Орынбаев қаржылық ұйымның даму перспективалары мен девальвацияның теңгенің өтімділігін арттыруы мүмкін екендігі туралы айтты.
Мемлекеттік бағдарламалық өсу
Нұрбанк бөлшек сауда бизнесінің үлесін портфельдің жартысына дейін арттыруды жоспарлап отыр. «Біздің стратегиямызға сәйкес 2016 жылға қарай біз корпоративтік бизнестің үлесін жартысына дейін жеткізуді жоспарлаймыз, өйткені біз бөлшек сауда бизнесі мен шағын және орта бизнесті (ШОБ) арттыру арқылы бара жатқан бағытты нарықтағы жағдайға байланысты таңдаймыз, қазіргі уақытта ШОБ секторы икемдірек», - деді Нұрбанк басқарма төрағасы Қантар Орынбаев жылдың қорытындысы бойынша баспасөз конференциясында.
Нұрбанк - дәстүрлі түрде корпоративтік банк. Бірақ соңғы бірнеше жылда банктің портфель құрылымы өзгерді. 2010–2011 жылдары корпоративтік сектор 70% құрады, ал өткен жылдың басында - 59%, 2015 жылдың басында үлесі 57% дейін төмендеді. Нәтижесінде ШОБ үлесі 22%-дан 24%-ға, бөлшек бизнес үлесі 11%-дан 19%-ға дейін өсті.
Ипотекалық кредит беру саласында банк қызықпайды. «Ипотека бойынша қарыз алушыға қойылатын өте қатаң талаптар бар, және ол қазіргі уақытта банк үшін үлкен тәуекелдерді алып келеді, сондықтан рейтингтік агенттіктер бұл кредиттеу түрін жағымсыз деп қарастырады. Бұдан басқа, ипотека үшін ұзақ мерзімді қаржыландыру қажет, ол қазір жетіспейді», - деп түсіндірді Қантар Орынбаев.
Нұрбанк ШОБ үшін кредит портфелін мемлекеттік бағдарламалар арқасында арттыра алды. Мырза Орынбаев бүгінгі таңда ШОБ үшін кредиттік қызметті банк тек мемлекеттік бағдарламалар арқасында жүзеге асыра алатынын мойындады, басқа әдістер жоқ. Ұлттық банк бағдарламасы бойынша қаражат тек мақсатты қолданылған жағдайда беріледі, яғни банк ақшаны қарыз алушының шотына бірден аударады.
Мемлекеттік бағдарламаға қатысуын банкир мерекелік түрде көрсетті: «Мен мемлекеттік бағдарламаларға қатысу – өте дұрыс қадам деп санаймын. Қазір, біз өз клиенттерімізге көмектестік, сол арқылы портфелімізді жақсарттық, біз елге ШОБ секторында, ал бүгінгі жағдайда, нарықта 12–14% бір күндік своптар берілсе, 6% көпжылдық тенгемен кредиттер – бұл абсолютті сыйлық», - деп сенеді ол.
Өткен жылы банк ШОБ кредиттеуі бойынша «Даму» қоры бағдарламасының екі траншын алды, жуырда үшінші транш бойынша келісім жасалды. Барлығы осы бағдарлама бойынша банк 12 млрд теңге алды. «Өткен жылы қолдау бағдарламалары арқылы біз шамамен 113 жобаны қаржыландырдық, бұл 800-ден астам жаңа жұмыс орнын құруға мүмкіндік берді, бұл ақша 6% мөлшерлемемен 10 жылға дейін орналастырылды, мен бұл шағын және орта бизнес үшін үлкен қолдау деп санаймын», - дейді банкир.
Сонымен қатар, банктік ортада мемлекеттік бағдарламаларға ресми емес пікірлерде әлдеқайда скептикті түрде қарайды. «Банктер үшін бұл тіпті қаржыландыру деп айтуға болмайды – барлық қаражат төмен пайыздық мөлшерлемемен қарыз алушыларға беріледі. Бірнеше пайыз – мемлекеттік қорға. Қалғаны – банкке. Бірақ банк үшін кредит қайтарылмау тәуекелі (кредит берілген сәттен бастап мемлекеттік қаражат үшін жауапкершілік банкке жатыр) – бір жағы және лас есептеу кезінде 4–5% маржа – екінші жағы. Пайдаланушылық кредиттерді берген жақсы», - деді Қазақстанның бір банкінің анонимдік көзі.
Долларлық ойлау барьерлері
«Девальвациялық күтулер және өткен жылғы девальвациялық жағдай мен үшін екі негізгі мәселені анықтады: бірінші - біздің депозиттік база классикалық түсініктегі депозиттік база емес. Бізде сұраныс бойынша шоттар бар, оларды кез келген адам пайыз жоғалтпай-ақ ала алады. Бұл үлкен мәселе, адамдарды нақты депозиттерді таңдауға ынталандыру қажет, сонда банктің ұзақ мерзімді қаражаты пайда болады. Әйтпесе, біз әрдайым кез келген күні кетіп қалуы мүмкін деген тәуекелде отырамыз. Екінші мәселе - долларланудың жоғары деңгейі», - дейді Қантар Орынбаев.
Қазір банкте 85% бөлшек депозиттер долларда және тек 15% теңгеде. 2014 жылдың ақпанындағы девальвацияға дейін теңгедегі депозиттердің үлесі 50%-дан жоғары болды.
Орынбаевтың пікірінше, долларлануды бір айда немесе бір жылда жеңу мүмкін емес, бұл мәселені девальвация кезінде ғана шешуге болады. «Мәселе ақылда, біз бәрін доллармен есептеуге үйреніп қалдық. Нормалды экономика девальвация кезінде пайда табуы керек, ал біз ұтылып жатырмыз. Девальвация кезінде бағалар мен жалақылар сол деңгейде қалады және біздің тауарымыз бәсекеге қабілеттірек болады. Ал бізде девальвация болған кезде, пәтер бағасы доллармен есептеледі, жалдау доллармен есептеледі, сондықтан біз девальвациядан пайда тимейміз», - дейді Орынбаев.
Оның айтуынша, «дедолларизация» термині ең сәтсіз. Ол теріс мағынаға ие, біз доллармен күресуге дайындалып жатқандай. Ал дедолларизацияның басты идеясы – ұлттық валютаның рөлін күшейту. Ұлттық валютаға деген сенімді қайтару ынталандыру әдістері арқылы болуы керек, ал шектеуші түрде емес, мысалы, айырбастау пункттерін жабу арқылы. «Валюта эмитенті болжамды болуы керек, ал валюта өзі керісінше. Себебі сіздің валютаңыз қайда баратынын білмесеңіз, сізде шетел валютасына қашуға ниет болмайды», - деп санайды ол.
Ол девальвацияның салдары да дефолттар, инфляция және бағаның өсуі түріндегі теріс болуы мүмкін екенін қосты. Бірақ бұл мәселеде ол Ұлттық банктің және макроталдаушылардың пікіріне сүйенуді ұсынады, өйткені банктер девальвацияда мүдделі, себебі қазір оларға өздерінің негізгі несие беруші рөлін орындау қиын.
Жаман кредиттердің қозғалысы
Жыл қорытындысы бойынша Нұрбанктің несие портфелі көлемі 1,5 есе өсті және 369 млрд құрады, өткен жылдың басында ол 251 млрд болды. Банктің қаржылық жағдайының жақсаруына себепші алдын ала шарттар бірнеше жыл бұрын пайда болды.
«2010 жылы банктің акционері мен басқармасы өзгеріп, меншікті капиталға қосымша 100 млрд теңге құйылды. 2012 жылы коллекторлық компанияларға «жаман» кредиттер дерлік 50 млрд теңгеге сатылған кезде теңдесі жоқ мәміле болды. Мұның бәрі рейтингтік агенттікпен бағаланды және 2013 жылы бізге рейтингті B- ден B- ға көтерді», - деп хабарлады банкир.
2013 жылы банк дерлік 30 млрд теңгеге облигациялар орналастырды, бұл уақытта активтердің салыстырмалы көрсеткіштері бойынша банка үшін ең жақсы көрсеткіштердің бірі болды. NPL деңгейі сол кезде 45% болды, сондықтан үлкен қорлар құрылып, бұл банктің қаржылық нәтижесін нашарлатты. Алайда, Standard & Poor´s банктің рейтингін төмендеткен жоқ.
«2014 жыл бойы біз активтерде дерлік бір жарым есе өстік, біз енді облигациялар арқылы емес, депозиттер арқылы тартуды жүзеге асырдық, және жыл бойы 17 млрд теңге көлеміндегі шығыстарға қарамастан, біз NPL үлесін 30% дейін төмендете алдық. Бүгін біз шамамен 15% төмен деңгейде тұрмыз. Тағы да бұл жұмыс оң бағаланды, егемендік рейтингтің төмендеуі кезінде де. Бізге рейтингті B деңгейінде «тұрақты» болжаммен растадық. Бұл жетістік деп санаймын, өйткені егемендік рейтинг пен біз араралықтағы айырмашылық алты сатыдан беске дейін қысқарды, елімізде болжам теріс болғанымен», - деп мәлімдеді Қантар Орынбаев.