2023 жылдың қараша айында Қазақстандағы депозиттердің көлемі жаңа рекордқа жетіп, 32,2 трлн теңгені құрады, бұл қазан айына қарағанда +0,5% және жылдық сипатта +9,1%. Жалпы сомадан жеке тұлғалардың депозиттері 17,3 трлн теңгені құрайды.
Қазақстан банктерінің депозиттік портфеліндегі валюталық салымдардың үлесі 24,5%-ға дейін төмендеді. Бұл үрдіс соңғы бірнеше жылда байқалды және 2023 жылы күшейе түсті. Сарапшылар бұл тенденцияны Ұлттық Банктің жоғары базалық ставкасы теңге салымдарының тартымдылығына әсер етеді, сондай-ақ ұлттық валютаның салыстырмалы тұрақтылығы мен валюталық депозиттер бойынша төмен ставкалармен байланыстырады.
Курсив редакциясы «Нұрбанк» АҚ басқарма төрайымы Гүлнара Мұсатаевамен қазақстандықтардың депозиттерді қалай таңдауы және ақшаны қалай сақтайтыны жайында әңгімелесті.
2023 жылы депозит нарығында қандай трендтер байқалды? 2022 жылмен салыстырғанда жағдай қалай өзгерді?
Депозиттер - бос ақшаны инвестициялаудың ең ыңғайлы және түсінікті қаржылық құралы. Заңды тұлғалар ақшаны инфляциядан қорғау мақсатында жинақ шоттарына орналастырады.
Халық арасында ең танымал түрі - толықтыру және мерзімінен бұрын алу (алынбайтын қалдыққа дейін) мүмкіндігі бар мерзімсіз депозиттер. Бұл салым түрі көпшілік үшін ыңғайлы және түсінікті. Екінші орында - жоғары кірістілігі бар жинақ салымдар.
Өткен жылы корпоративтік клиенттер шектеусіз толықтыруға және алынбайтын қалдық шегінде қаражат алуға мүмкіндік беретін икемді салымдарды таңдады.
ШОБ секторындағы көптеген банктер өнімдік желісіне классикалық депозиттік өнімдер ставкаларына тең ставка берілетін «Овернайт» өнімін қосты. «Овернайт» - бұл әдетте бір күнге ақшаны орналастыруға мүмкіндік беретін қысқа мерзімді депозит. Осылайша, клиент келесі күні таңертең сыйақы алады.
Жалпы нарық туралы айтатын болсақ, 2023 жылы бөлшек салымдардың көлемі динамикалық түрде өсті. 2022 жылы базалық ставканың көтерілуі және сәйкесінше салымдар бойынша ставкалардың өсуі халық депозиттерінің ағынын айтарлықтай ынталандырды. Халықтың салымдарына өтемақы есептелген мемлекеттік теңге салымдарын қорғау бағдарламасы 2023 жылы 2022 жылмен салыстырғанда депозиттік портфельдің өсуіне де ықпал етті. Валюталық салымдардың үлесі төмендеуді жалғастырды - бұл доллар бағамының салыстырмалы тұрақтылығы және олардың төмен ставкаларымен байланысты. Бұл үрдіс соңғы бірнеше жылда байқалып, 2023 жылы күшейе түсті.
2023 жылы Нұрбанк депозиттік портфелі қалай өзгерді?
2023 жылдың соңына қарай Нұрбанкте заңды тұлғалардың депозиттік портфелі 156,9 млрд теңгені құрады. Жеке тұлғалардың салымдары бойынша 172,7 млрд теңге. Біз ресурс базасының диверсификациясына және оның несие портфелімен теңгеріміне ұмтыламыз - заңды тұлғалар салымдары бойынша 48%, жеке тұлғалар бойынша - 52%.
2024 жылы бөлшек депозиттер секторында қандай трендтер күтіледі? Өсім бойынша болжамдар бар ма?
2024 жылдың қаңтар айынан бастап ҚДКБҚ мен Ұлттық Банк бірлесе отырып, жеке тұлғалар салымдары бойынша ставкаларды реттейтін жаңа механизм енгізді. Жеке тұлғалар салымдарының шекті ставкалары тек өтімділік тәуекеліне ұшыраған және сәйкесінше агрессивті депозиттік саясат жүргізуге бейім банк санатына ғана белгіленеді. Жақсы капиталдандырылған банктер депозиттік өнімдер бойынша ставкаларды өз бетінше белгілейді, бірақ банк ставкасы мен нарықтық орташа салмақтық ставка арасындағы айырмашылыққа байланысты жүйелік тәуекелдің жарнасын төлейді. Банк ставкалары мен нарықтағы қалыптасқан ставка арасындағы ауытқу неғұрлым көп болса, ҚДКБҚ резервіне жарна соғұрлым жоғары болады.
Біз банктер арасында депозиттік өнімдер нарығында бәсекелестіктің артуын болжап отырмыз. Бұл өзгеріс 2024 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енгендіктен, қандай шекте мөлшерде депозиттер тартылатынын болжау қиын.
Базалық ставканың одан әрі төмендеуінен жеке тұлғалардың депозиттен жаппай ақша алуын күту керек пе?
Біз теңге депозиттік портфелінің тұрақтылығы тұрғындардың ұлттық валютаға сенімінің артуымен қамтамасыз етіледі деп есептейміз. Қысқамерзімді ауытқуларға қарамастан, жеке тұлғалар салымдарының көлемі оң динамикаға ие болып отыр. Қазақстан банктеріндегі салымдардың көпшілігін мерзімді және жинақ депозиттері құрайды.
Қазақстанда капиталды сақтау және арттыру құралы ретінде депозитке балама жоқ. Сондықтан біз ақшаны жаппай алуды күтпейміз.
Теңге бағамы Қазақстандағы депозиттерге қалай әсер етеді? Ұлттық валюта нығайған сәттерде қазақстандықтар депозиттерді теңгеге аударады ма?
Валюта таңдауда айырбас бағамы шешуші фактор емес. Бірінші кредиттік бюро деректеріне сәйкес, 2023 жылы долларлық депозиттер бойынша түсімдер бірден 18% төмендеді: жыл қорытындысы бойынша қазақстандықтар шетел валютасында 8 трлн теңгеден сәл астам соманы шетел валютасында сақтады. Бұл 2022 жылғыға қарағанда 2 трлн-ға аз. Сонымен қатар, депозиттер саны 26%-ға өсті. Біз халықтың теңге салымдарын таңдауының екі себебі бар деп есептейміз - жоғары ставкалар және ұлттық валюта тұрақтылығы. Бұл жерде айта кететін жайт, 2016 жылдың шілдесінен бастап АҚШ доллары мен теңге бағамының ауытқуы 13%-дан аспаған. Сондықтан дәл қазір жоғары ставкалармен ұлттық валютада депозит ашу үшін тамаша кезең.
Негізгі ставканың одан әрі төмендеуі немесе монетарлық саясаттың қатаңдатылуы кезінде теңге салымдарына сұраныс азаюы мүмкін. Дегенмен, бұл туралы айтуға әлі ерте.
Экономикалық турбуленттік жағдайында заңды тұлғалар қандай мақсатта және қай валютада депозитті таңдайды? Жеке және заңды тұлғалардың стратегияларында айтарлықтай айырмашылықтар бар ма?
Заңды тұлғалар үшін депозиттерге ақша салудың негізгі мақсаты - бос қаржыны инфляциядан қорғау, осыған байланысты олар валюталық заңнамадағы шектеулерді ескере отырып, валюталық келісімшарттары бар кәсіпкерлер экономикалық тұрақсыздық сәттерінде келісімшарт шығындарын есепке алу үшін шетел валютасында депозит ашуға тырысады. Сонымен қатар, заңды тұлғалар сыйақы салымдары бойынша 15% табыс салығын төлейтіндіктен және оларда қаржы мамандары бар болғандықтан, жиі валюталар арасында ауытқу ықтималдығы төмен. Ал жеке адамдар ақшамен эмоциялық тұрғыдан шешім қабылдауы мүмкін.
Нұрбанкте түрлі мақсаттарға арналған бірнеше депозит түрі бар. Жинақ салымының ерекшелігі неде?
Біз депозит өнімдері бойынша бәсекеге қабілетті ставкаларды ұсынамыз. Нұрбанкте алты ай бойы жинақтарды сақтаған жағдайда ЖТСМ 17,5%-ға дейін жинақ депозитін ашуға болады. Бұл салым қысқа мерзімде максималды табыстылық алуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ол бойынша кепілдік көлемі 20 млн теңге болып белгіленген. Жинақ салымының ерекшелігі - салымды мерзімінен бұрын алып кеткен жағдайда өтемақыны жоғалту болады. Бөліп алу мүмкіндігі бар депозитте жинақтау өте қиын, өйткені кейде жоспарланбаған сатып алуларды орындау қажеттілігі туындайды, нәтижесінде депозитте жинақ сомасы тез арада азая бастайды. Жинақ салымы мұндай мүмкіндік бермейді және жинақтау мақсатына қол жеткізіледі.
Сонымен қатар, мен AQYL оқу депозиті туралы айта кетейін. AQYL - бұл бірегей депозиттік өнім. Бұл салым түрі балалардың білім алуына ақша жинауға және бір мезетте мемлекеттік және банктен сыйақы алуға мүмкіндік береді. Ол депозит нарығында жоғары кірістілікке ие.
«Нұрбанк» АҚ Қазақстан Республикасының қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің 2020 жылғы 3 ақпандағы №1.2.15/193 лицензиясына ие
Дереккөз: https://kz.kursiv.media/2024-02-22/skvr-nurbank-mus/#:~:text